Opis źródła:
Tukidydesa Historia wojny peloponeskiej - dzieło ateńskiego historyka oraz generała, Tukidydesa, napisane w V wieku przed naszą erą, a które opisuje dzieje II wojny peloponeskiej. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem Wojny Peloponeskiej, w którym autor opisuje zwyczaje pogrzebowe Ateńczyków oraz wspomina o poległych pod Maratonem.
Miejsce i data wydania:
Przedruk w tłumaczeniu Bronikowskiego Antoniego wydany w 1861 roku w Poznaniu.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Wojna Peloponeska znana jest z odpisów w formie manuskryptów, pochodzących z różnych okresów. Najstarszy znany jest fragment manuskryptu, pochodzący z I wieku, przechowywany obecnie w Muzeum Uniwersyteckim w Pensylwanii.
Dostępne online w języku polskim:
https://polona.pl/item-view/5500b371-08b0-4349-b4ac-65ec90ee73bd?page=13
Tekst źródła (fragment):
W tej także zimie Atheńczykowie wierni zwyczajowi ojczystemu na koszt publiczny sprawili pogrzeby najpierw w tej wojnie poległym, co czynią w sposób następujący. Zwłoki zgasłych wystawiają trzema dniami naprzód uczyniwszy namiot, w tymże na widok publiczny, i przynosi tu każdy ciału swojego (powinowatego) jeśli je czem uczcić zapragnie. Kiedy zaś chwila wyprowadzenia do grobu nastąpi, tedy wozy toczą trumny cyprysowe, po jednej z każdego plemienia, a wewnątrz nich mieszczą się prochy z którego jest każdy. Jedno łoże osłonięte kobiercami, próżne uprowadzają, poświęcone niewidomym których ciał odnaleść nie było można do pochowania. Towarzyszy pochodowi kto chce z mieszczan i cudzoziemców, i obecne są na pogrzebie powinowate niewiasty, jęki podnosząc. Stawiają tedy trumny w grobowym pomniku publicznym, który się znajduje w najpiękniejszem przedmieściu Miasta, gdzie zawsze chowają poległych na wojnach, wyjąwszy wzdy tych co pod Marathonem zginęli; tych bowiem cnotę nad innych wywyższywszy, tamże na miejscu pogrzebiono.
Słowniczek pojęć:
wojna peloponeska - trwająca w latach 431 - 404 p. n. e. wojna pomiędzy Atenami i Ateńskim Związkiem Morskim a Spartą i Związkiem Peloponeskim. Przyczyną była walka o hegemonię nad całą Grecją.
Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_peloponeska_(431%E2%80%93404_p.n.e.)
bitwa pod Maratonem - miała miejsce w 490 r p. n. e. Była to największa bitwa w czasie pierwszej wielkiej perskiej inwazji na Grecję.
Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Maratonem
manuskrypt - rękopis
greckie polis - forma państwa w starożytnej Grecji. Znane również, jako państwo-miasto. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Polis
bitwa pod Platejami - znane również jako incydent platejski; zbrojne starcie mieszkańców Platejów w Beocji z wojskami Teb. Incydent ten stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu II wojny peloponeskiej.
Tukidydes - grecki historyk, generał wojsk ateńskich, autor Wojny Peloponeskiej. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tukidydes
Pytania do źródła:
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1.W jaki sposób, w świetle wyżej przedstawionego tekstu źródłowego, grzebano zmarłych w trakcie wojny peloponeskiej? Gdzie trafiali zmarli po śmierci, według religii starożytnych Greków? Kto panował nad zaświatami?
2.W którym roku miała miejsce bitwa pod Maratonem? Kto brał w niej udział i kto zwyciężył? Jakie było znaczenie bitwy pod Maratonem dla Greków oraz greckich polis?
3.Kto był stronami walczącymi w II wojnie peloponeskiej? Jakie były jej przyczyny i jakie skutki?
Wskazówki:
Odpowiadając na pytania należy pamiętać, że Grecy przywiązywali wielką wagę do pochówków, szczególnie zmarłych w czasach wojny, których często traktowano z wyjątkową czcią i godnością. Miało to związek nie tylko z wyznawaną przez nich religią, ale również z sytuacją w konkretnym momencie historycznym. Grecy byli świadomi, jaki wielkie wydarzenia miały wpływ na ich życie, dlatego właśnie z tak wielkim szacunkiem odnoszono się do poległych w bitwie pod Maratonem.
Przez rozczłonkowanie Grecji w postaci podziału na polis, z których każda miała swoją własną władzę, a co za tym idzie system polityczny, rodziły się na półwyspie peloponeskim konflikty, podsycane często czynnikami zewnętrznymi, takimi jak ościenne kraje, na przykład Persja. Najważniejsza jednak była walka o hegemonię w regionie, która przechodziła często z rąk do rąk - od Aten, przez Teby, po Spartę.
Najważniejsze cezury:
431 r p.n.e. - incydent platejski - rozpoczęcie wojny peloponeskiej
418 r p.n.e. - bitwa pod Mantineją
404 r p.n.e. - zdobycie Aten - zakończenie wojny peloponeskiej
Literatura pomocnicza:
Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2024.
Plik do pobrania: Zwyczaje pogrzebowe Ateńczyków
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk