Opis źródła:
Tukidydesa Historia wojny peloponeskiej - dzieło ateńskiego historyka oraz generała, Tukidydesa, napisane w V wieku przed naszą erą, a które opisuje dzieje II wojny peloponeskiej. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem Wojny Peloponeskiej, w którym autor opisuje kwestię systemu rządów w Atenach - demokrację.
Miejsce i data wydania:
Przedruk w tłumaczeniu Bronikowskiego Antoniego wydany w 1861 roku w Poznaniu.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Wojna Peloponeska znana jest z odpisów w formie manuskryptów, pochodzących z różnych okresów. Najstarszy znany jest fragment manuskryptu, pochodzący z I wieku, przechowywany obecnie w Muzeum Uniwersyteckim w Pensylwanii.
Dostępne online w języku polskim:
https://polona.pl/item-view/5500b371-08b0-4349-b4ac-65ec90ee73bd?page=13
Tekst źródła (fragment):
[...] Rządzimy się tedy ustawą nie zajrzywającą praw sąsiadom, owszem wzorem jesteśmy komu raczej jak naśladowcami drugich. Miano tej ustawie wprawdzie, dla tego że nie kilku ale większej liczbie powierzone u nas władanie, ludowładztwa (demokracyi) przypadło; wszakże udzielniczą co do praw na spory pojedynczych wszyscy w jednakiej równości, co do godności zasię, to jako poszczególny w czem się odznacza, taki nie od części swej (uprzywilejowanej, kasty) większy nad innego współudział w zawiadowaniu rzeczą pospolitą jako raczej od (wyższej) zdolności pozyskuje, ani też dla ubóstwa, jeżeli zdolen jest czem zasłużyć się Miastu, małoznaczność położenia do tego mu przeszkadza.
Słowniczek pojęć:
wojna peloponeska - trwająca w latach 431 - 404 p. n. e. wojna pomiędzy Atenami i Ateńskim Związkiem Morskim a Spartą i Związkiem Peloponeskim. Przyczyną była walka o hegemonię nad całą Grecją.
Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_peloponeska_(431%E2%80%93404_p.n.e.)
greckie polis - forma państwa w starożytnej Grecji. Znane również, jako państwo-miasto. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Polis
bitwa pod Platejami - znane również jako incydent platejski; zbrojne starcie mieszkańców Platejów w Beocji z wojskami Teb. Incydent ten stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu II wojny peloponeskiej.
Tukidydes - grecki historyk, generał wojsk ateńskich, autor Wojny Peloponeskiej. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tukidydes
demokracja ateńska - forma ustroju w polis ateńskiej. Prawdopodobnie trwała od początków VI wieku do połowy IV wieku p. n. e. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Demokracja_ate%C5%84ska
Pytania do źródła
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1.Czym jest demokracja w świetle wyżej przedstawionego tekstu źródłowego? Znając pochodzenie Tukidydesa, o jakim polis mówi on, pisząc o demokracji? Jak inaczej nazywa demokrację?
2.W którym polis wprowadzono najpierw demokrację? Na czym ona polegała i czy była ona podobna do demokracji znanej dzisiaj? Czy była ona pośrednia czy bezpośrednia?
3.Kto, w ramach systemu demokracji, ma prawo brać udział w życiu publicznym, a także przysłużyć się ojczyźnie? Czy działania w kraju są ograniczone jedynie do konkretnej grupy społecznej?
4.Kto był stronami walczącymi w II wojnie peloponeskiej? Jakie były jej przyczyny i jakie skutki?
Pytania do uczniów szkoły podstawowej:
1.Jakie greckie polis słynęło z demokracji? Korzystając z wiedzy własnej scharakteryzuj organizację społeczeństwa w tym polis.
2.Jakie bóstwo było patronem polis z poprzedniego pytania?
Wskazówki:
Pamiętać należy, że choć demokracja uważana jest za wywodzącą się z Aten, to jednak już wcześniej tworzono podobne, prawie demokratyczne systemy, poczynając od tzw. demokracji plemiennych, jakie, prawdopodobnie występowały w ramach kultury mykeńskiej. Ostatecznie, demokracja ateńska miała inny charakter niż znany obecnie system polityczny. Wówczas “rządy ludu” rozumiano dosłownie.
Przez rozczłonkowanie Grecji w postaci podziału na polis, z których każda miała swoją własną władzę, a co za tym idzie system polityczny, rodziły się na półwyspie peloponeskim konflikty, podsycane często czynnikami zewnętrznymi, takimi jak ościenne kraje, na przykład Persja. Najważniejsza jednak była walka o hegemonię w regionie, która przechodziła często z rąk do rąk - od Aten, przez Teby, po Spartę.
Najważniejsze cezury:
431 r p.n.e. - incydent platejski - rozpoczęcie wojny peloponeskiej
418 r p.n.e. - bitwa pod Mantineją
404 r p.n.e. - zdobycie Aten - zakończenie wojny peloponeskiej
Literatura pomocnicza:
Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2024.
Plik do pobrania: System rządów w Atenach
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk