Opis źródła:
Dzieje - jest to dzieło historyczne, autorstwa Herodota, w którym zawartych jest wiele informacji nie tylko dotyczących Grecji, ale również aspektów etnograficznych, geograficznych, jak również mitologicznych. Dzieje są jednym z nielicznych źródeł, w którym odnaleźć można informacje dotyczące początków Persji. W dziele tym Herodot pisał także o Egipcie, Babilonii jak również Scytii. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem Dziejów, w którym autor skupia się na ukazaniu fragmentu bitwy morskiej pod Salaminą, pomiędzy Grekami a Persami.
Miejsce i data wydania:
W tłumaczeniu Bronikowskiego Antoniego, wydane w 1862 roku w Poznaniu
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Napisane około 430 roku p. n. e. Znane jest głównie z odpisów w formie manuskryptów, z których zachowały się fragmenty. Jednym z najstarszych jest ten pochodzący z I wieku, a przechowywany jest w Bibliotece Uniwersytetu Oksfordzkiego.
Dostępne online:
https://polona.pl/item-view/bff6a18d-b0ac-4163-9f03-6f1130aa0ad5?page=54
Tekst źródła (fragment):
Z jednej więc strony tę miała korzyść, że uszła i nie zginęła, z drugiej tak się złożyło, że wyrządziwszy swoim szkodę, przez to właśnie uzyskała największe uznanie Kserksesa. Oto opowiadają, że król, który przypatrywał się walce, zauważył atak okrętu, a wtedy ktoś z obecnych powiedział: — Panie, czy widzisz, jak dzielnie walczy Artemisją, która zatopiła okręt nieprzyjacielski? — On zapytał, czy naprawdę jest to dzieło Artemisji, ci zaś potwierdzili, znając dokładnie godło okrętu; a zniszczony okręt uważali za nieprzyjacielski. Bo wszystko, jak powiedziano, wyszło jej na szczęście, więc i to, że z ludzi na kalyndyjskim okręcie nikt nie ocalał, kto by ją mógł oskarżyć. Kserkses zaś wobec ich słów tak się miał wyrazić: „Mężowie stali się u mnie kobietami, a kobiety mężami". — To podobno Kserkses powiedział.
Słowniczek pojęć:
Kserkses I - syn Dariusza I, dowodził drugą perską inwazją na Grecję. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kserkses_I
Artemizja - królowa Halikarnasu, należącego do Persji. Sojuszniczka Kserksesa I w trakcie drugiej inwazji Persji na Grecję; osobiście dowodziła oddziałem pięciu statków. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Artemizja_(kr%C3%B3lowa)
Termopile - wąskie przejście pomiędzy górami i morzem, prowadzące do Grecji Centralnej. W przesmyku tym Leonidas z żołnierzami walczył z perską armią. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Termopile
Leonidas - król Sparty, dowódca wojsk broniących przesmyku Termopili przez perską armią w czasie drugiej perskiej inwazji na Grecję. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Leonidas_I
Bitwa pod Salaminą - bitwa u wybrzeży Aten, która miała miejsce we wrześniu 480 r. p. n. e. pomiędzy siłami perskimi a greckimi.
Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Salamin%C4%85
Pytania do źródła:
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1.Kiedy miała miejsce bitwa pod Salaminą? W jaki sposób przebiegła? Czy była to bitwa morska czy lądowa? Kto zwyciężył i jakie były jej skutki?
2.Jakie wydarzenie opisane zostało w wyżej przytoczonym fragmencie? Czy Artemizja okazała się być dobrą sojuszniczką perską?
3.Jaki obraz bitwy pod Salaminą wyłania się z opisu? Czy perski władca był w stanie określić, obserwując bitwę, kto jest wrogiem, a kto sojusznikiem?
4.Jakie były przyczyny inwazji perskiej na Grecję? Jaka bitwa zapoczątkowała inwazję?
5.W jaki sposób Kserkses odniósł się do zachowania Artemizji? Czy był pod wrażeniem? Wskaż fragment.
Wskazówki:
Warto zwrócić uwagę na to, że bitwa pod Salaminą w pewnym sensie zastąpiła oblężenie Aten, bowiem wcześniej Ateńczycy ewakuowali całe miasto wraz z jego ludnością na pobliską wyspę, której dostępu bronił przesmyk Salamina. Tam też Grecy ulokowali swoje okręty.
W jej trakcie zastosowano manewr taranowania wrogich okrętów przez statki greckie. Ostatecznie bitwę tę zwyciężyli Grecy, dzięki czemu mogli przerwali łańcuch dostaw perskich. Grecy sprowokowali Persów i zastawili na nich pułapkę, dzięki czemu łatwiej było okrętom greckim uderzyć w bok formacji perskiej i staranować ich statki.
Artemizja w pewnym momencie bitwy zauważyła, że grecka przewaga jest zbyt duża i postanowiła uciekać. Uczyniła to, taranując przy okazji sojuszniczy okręt i zabijając jego załogę.
Najważniejsze cezury:
sierpień 480 r. p. n. e. - bitwa pod Termopilami
wrzesień 480 r. p. n. e. - bitwa pod Salaminą
479 r. p. n. e. - bitwa pod Platejami, zwrot w walkach Greków z Persami. Grecja przeszła do kontrofensywy.
449 r. p. n. e. - zakończenie walk Greków z Persami
Literatura pomocnicza:
Wolski J., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 1979.
Plik do pobrania: Bitwa morska pod Salaminą
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk