Tematyka
-
-
-
Fragment Roczników Jana Długosza z opisem trzęsienia ziemi, które miało miejsce 5 czerwca 1443 r. [w źródle błędnie 5 lipca] na Węgrzech, w Czechach i na południu Polski.Relacja zawiera krótki opis zniszczeń w Krakowie oraz ujawnia jak jego skutki postrzegali ówcześni.
Ilustracja: Widok Krakowa w Kronice Hartmanna Schedla, 1493. Domena publiczna.
-
-
-
-
-
Autorem Kroniki Oliwskiej tzw. starszej był prawdopodobnie Stanisław, opat klasztoru oliwskiego w latach 1330–1356. W swym dziele Stanisław przedstawił historię oliwskiego konwentu od założenia w XI w. do 1350 r., czyli do momentu wielkiego pożaru, który strawił większość klasztornych budynków. Sprawy zakonne stanowiły ważne miejsce na kartach Kroniki, aczkolwiek były one tłem dla przedstawienia historii Pomorza, władców pomorskich i polskich, o rządach królów czeskich i o zakonie krzyżackim. Ponieważ w momencie powstawania źródła w połowie XIV w. klasztor w Oliwie pozostawał pod władzą krzyżacką, jej autor w swej twórczości musiał zachować poprawność polityczną względem zakonu, a z kolei Władysław Łokietek w trakcie wojny o Pomorze jest przedstawiany w Kronice jako najeźdźca. Niezwykle pozytywnie autor dzieła wypowiadał się o rządach Wacławów czeskich. Bardzo ostrożnie i z pominięciem najbardziej wstydliwych dla krzyżaków faktów została za to przedstawiona sprawa przejęcia Pomorza przez braci zakonnych.
Mściwoj II, z drzewa genealogicznego Gryfitów autorstwa Corneliusa Krommeny'ego, 1598 r. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.
-
-
-
-
-
-
Żyjący w XIV w. Karol IV Luksemburski był królem rzymskim i czeskim oraz cesarzem. Był jednym z niewielu władców, którzy tworzyli akty prawodawcze oraz dzieła literackie. Do tych drugich należy autobiografia, której fragmenty zostaną niżej zaprezentowane. Dzieło cenione jest za wartości literackie. Autor pisze zarówno o sprawach państwowych, jak i dynastycznych. Autobiografia cesarza miała szerszy zamysł: dydaktyczny, historiograficzny i polityczny.
Nicholas Wurmser, Karol IV Luksemburski. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.
-
-
-
-
-
-
Poniższe źródło to list dedykacyjny Matyldy dla Mieszka II. Napisany został oczywiście w języku łacińskim, a zamieszczony jest na początku Kodeksu Matyldy (Liber officiorum quem Romanum ordinem appellant), podarowanego przez ówczesną księżnę lotaryńską Mieszkowi II w latach 20. XI w. Kodeks Matyldy ofiarowany został polskiemu władcy po jego koronacji na króla w1025 (w latach 1025–1028), nie ma jednak pewności, czy faktycznie dotarł do Polski.
Odrysowana zaginiona karta, przedstawiająca wręczenie Mieszkowi II kodeksu przez Matyldę. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.
-
-
-
-
-
-
Przedstawiane źródło, Ego Wladislaus Polonorum quondam sincera aderamlaus… (jam Włodzisław, dawniej między Polaki wielmi sławny…) to łaciński, anonimowy poemat w formie listu króla Władysława do poddanych, spisany po jego przedwczesnej śmierci w bitwie z Turkami pod Warną. Utwór powstał prawdopodobnie w 1445, w każdym razie przed objęciem tronu w Polsce przez Kazimierza Jagiellończyka, koronowanego w czerwcu 1447 r.
Jan Matejko, Władysław podczas bitwy pod Warną. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.
-
-
Utwór Stanisława Ciołka Epistola taxans matrimonium Vladislai regiscum Elisabeth Granowska contractum uchodzi za najbardziej obrzydliwy paszkwil polskiego średniowiecza. To swoiste dzieło zostało napisane w pierwszej połowie 1419, ponieważ nieobecność autora na dworze, wywołana skandalem po publikacji pisma, datuje się na czas od czerwca 1419 do lipca 1420r. Łaciński utwór narracyjny, pisany prozą i ujęty w formie listu, to opowiadanie o podjętych przez zwierzęcych poddanych próbach wyswatania owdowiałego Lwa (czyli w rzeczywistości króla Władysława Jagiełłę), co miało na celu zapewnienie mu potomstwa (przedłużenie dynastii) i utrzymanie ciągłości władzy w państwie.
Marceli Krajewski, Elżbieta Granowska. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.
-
-
-
-
-
Hagiograficzny zabytek, Męczeństwo św. Wojciecha, znany jest pod konwencjonalną nazwą Pasja z Tegernsee. Spowodowane jest to faktem, że rękopis, jaki go zachował, pochodził z klasztoru benedyktyńskiego w Tegernsee w Górnej Bawarii. O jego doniosłości decyduje to, że jest tylko o wiek późniejszy o dopisywanych przez siebie wydarzeń. W szeregu żywotów św. Wojciecha jest to zatem, po utworach spisanych bezpośrednio po śmierci męczennika, na przełomie Xi XI w., najstarszy zabytek.
Śmierć Wojciecha z rąk Prusów 23 kwietnia 997 r. Scena z Drzwi Gnieźnieńskich. Maciej Szczepańczyk, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons
-
-
-
-
Przedstawiane źródło to list ułożony najpewniej wczesną wiosną 1147 r., w imieniu biskupa krakowskiego Mateusza i palatyna wrocławskiego Piotra Włosta, a będący odpowiedzią na inny list, autorstwa Bernarda z Clairvaux, duchowego wodza ówczesnej, chrześcijańskiej Europy. W tym czasie książęta polscy mieli się znajdować na wyprawach podczas II krucjaty. List słynnego cystersa został przywieziony do Polski przez jego współbrata Acharda, który odwiedził Polskę w związku z fundacją opactwa w Jędrzejowie. Jak można wnioskować, Bernard zapytywał, czy biskup krakowski jako zarządca diecezji graniczącej ze schizmatycką Rusią, dostrzegałby możliwość akcji misyjnej na tym obszarze, która w konsekwencji mogłaby doprowadzić do powrotu Rusi do Kościoła rzymskiego. List Mateusza zaczyna się od formuły powitalnej i podniosłej laudacji adresata. Problematyka pisma koncentruje się przede wszystkim wokół kwestii podjęcia misji katolickiej na Rusi. Biskup krakowski opowiada o złym stanie religijności Rusinów, stąd prośba o przyjazd Bernarda do Polski i osobiste pokierowanie misją na Rusi i podjęcie moralnej naprawy Słowiańszczyzny. List dowodzi, że jego autorowi nie brakowało ani szerszych horyzontów europejskich, ani dobrego wykształcenia literackiego. Wspomniany w liście komes Piotr Włostowic był żonaty z Rusinką Marią, krewną Zbysławy, czyli pierwszej żony Krzywoustego. Stanowiło to podstawę, aby w przypadku dojścia misji do skutku, odegrał rolę pośrednika. Nie obce mu były także stosunki z zachodem. Tadeusz Manteuffel uznał list za dowód na istnienie planów szerokiej akcji misyjnej kościoła łacińskiego w Europie wschodniej.
Juan Correa de Vivar, Św. Bernard. Domena publiczna via Wikimedia Cammons. -
-
-
Przedstawione poniżej źródło to protokół zawierający przesłuchania świadków w postępowaniu przeciwko grupie kobiet ze Świdnicy, które zidentyfikowano z beginkami. Beginki były ruchem religijno-społecznym, zrzeszającym kobiety, popierające pogląd wywodzący się z franciszkanizmu głoszący, że człowiek może osiągnąć doskonałość bez pośrednictwa Kościoła. Akta świdnickiego procesu pozwalają wniknąć w szczegółu organizacji wspólnoty tamtejszych beginek. Poznajemy ich organizację, codzienne życie i religijność. Źródło rzuca także światło na technikę pracy sądów inkwizycyjnych. Wspomniany protokół rejestruje zarówno zeznania świadków, jak i kobiet, będących członkiniami świdnickiej wspólnoty beginek. Przesłuchanie odbywało się przed specjalnym trybunałem, któremu przewodniczył papieski inkwizytor i lektor dominikańskiego konwentu w Świdnicy Jan ze Schwenkenfeldu. Proces odbył się we wrześniu 1332 r. w refektarzu dominikańskiego klasztoru w Świdnicy.
Beginka, rycina z Tańca śmierci, Lubeka 1489. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kronika polska (Kronika i czyny książąt czyli władców polskich, Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum) pióra Anonima zwanego Gallem, jedno z najważniejszych źródeł do dziejów jedenastowiecznej Polski. Jej autor, mnich tworzący na dworze Bolesława III Krzywoustego w drugiej dekadzie XII wieku, był tym, który uporządkował tradycję dynastyczną Piastów i nadał jej formę narracji historycznej. Dzieło składa się z trzech ksiąg, z których ostatnia pozostała niedokończona. W przypadku pierwszej mamy do czynienia z opowieścią o odleglejszej przeszłości, to jest o dziejach Polski i dynastii piastowskiej do momentu narodzin zleceniodawcy (1086 r.). Jest to swego rodzaju pochwała rodu panującego ze szczególnym uwzględnieniem Bolesława I Chrobrego, który w narracji figuruje jako faktyczny twórca potęgi państwa i wzór do naśladowania dla swojego imiennika.
-
-
-