Opis źródła:
Cennym źródłem informacji na temat początków państwowości polskiej są niektóre roczniki niemieckie. Przykładem mogą być te powstałe około lat 1008-1030 w opactwie w Kwedlinburgu, noszące łacińską nazwę Saxonicae Annales Quedlinburgenses. Ich przedmiotem są przede wszystkim dzieje Rzeszy (ze szczególnym uwzględnieniem działalności dynastii Ludolfingów), aczkolwiek wywód dziejów rozpoczyna się od momentu stworzenia świata. Są kompilacją różnego rodzaju informacji – zarówno tych zaczerpniętych ze starszych źródeł, jak i wiadomości oryginalnych.
Zabytek ten jest interesujący także ze względu na to, że twórcę interesowała sytuacja w Europie Środkowo-Wschodniej. Na jego kartach możemy się zetknąć na przykład z najstarszym znanym przypadkiem odnotowania nazwy Litwy. Podane niżej zapiski są dowodem na to, że już w X wieku także kształtujące się państwo polskie zaczęło przyciągać uwagę sąsiadów. Według polskiego historyka Gerarda Labudy ich znaczenie z punktu widzenia badań nade epoką wynika między innymi z faktu, że umożliwiają one krytyczną ocenę powstałej w tym samym czasie kroniki biskupa merseburskiego Thietmara.
Miejsce wydania:
Die Annales Quedlinburgenses, oprac. M. Giese, Hannover 2004 (seria: Monumenta Germaniae Historica Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, t. 72).
Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999, s. 158-159.
Miejsce przechowywania:
Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden. Mscr.Dresd.Q.133, Nr. 4
Treść źródła:
Roczniki kwedlinburskie o państwie Mieszka I
985. A w tym roku Sasi najechali Słowiańszczyznę; a przyszedł im z pomocą Mieszko z wielkim wojskiem; pustoszyli oni całą tę ziemię pożarami i rzezią.
986. Król Otto, choć młodzieniaszek, przybywa z wielkim wojskiem Sasów do Słowiańszczyzny. I tamże przybył do niego Mieszko z wielkimi zastępami i przywiódł mu jednego wielbłąda i wiele innych podarków i siebie samego oddał pod władze jego; ci razem maszerując, spustoszyli całą tę ziemię pożarami i wyludnieniem.
Słowniczek pojęć:
Słowiańszczyzna – pod tym terminem należy rozumieć Słowian Połabskich – pogańską wspólnotę, która zamieszkiwała na północno-wschodnich kresach Rzeszy, której władcy dążyli do podporządkowania sobie ich terytoriów. W 983 roku wzniecili powstanie, którego skutkiem było wstrzymanie procesu kolonizacji saskiej.
Król Otto – Otton III (980-1002), od 983 roku będący formalnie królem niemieckim, zaś od 996 roku cesarzem rzymskim.
Pytania do źródła:
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy)
1.Czy Mieszko I wziął udział w wyprawie przeciwko ludom wyznającym inną religię niż on sam?
2.Czy Otton III mógł rzeczywiście osobiście dowodzić wyprawą?
3.Czy w źródle opisane zostały okrucieństwa dokonywane przez Słowian połabskich?
4.Czy przekazie pojawiają się obaj władcy, którzy spotkali się później na zjeździe gnieźnieńskim?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto
1.Czy w 986 roku na Słowian Połabskich wyprawił się ówczesny cesarz rzymski?
2.Określ, czy Roczniki kwedlinburskie są źródłem świadczącym o politycznym podporządkowaniu kształtującego się państwa polskiego Rzeszy?
3.Czy źródło mówi o znaczącej sile wojskowej, jaką dysponował Mieszko I?
4.Czy źródło zostało zredagowane za życia jednego z wymienionych władców?
5.Czy twórca zapisek zaliczył Mieszka I i jego ludzi do kategorii Słowian?
Wskazówki:
Zacytowane zapiski opisują wyprawę na ziemie Słowian Połabskich, w której wziął udział Mieszko I. Druga zapiska wyraźnie wskazuje, że był on władcą uznającym zwierzchność Rzeszy („przywiódł mu jednego wielbłąda i wiele innych podarków i samego siebie oddał pod władze jego”), a jednocześnie ukazuje znaczący potencjał militarny wczesnego państwa polskiego. Formalnie na czele wyprawy stał ówczesny król (a późniejszy cesarz) Otton III, ale w 986 roku miał on około pięciu, a później sześciu lat, zatem w praktyce nie mógł sprawować dowództwa. Kilkanaście lat później wziął on udział w zjeździe gnieźnieńskim, na którym był podejmowany przez syna Mieszka, czyli Bolesława Chrobrego.
W przekazie odnotowano akty przemocy, których dopuszczali się najeźdźcy, czyli Sasi oraz wojska Mieszka. Mieszko został tu przedstawiony nie jako Słowianin, lecz jako sojusznik, a wręcz władca podporządkowany Rzeszy. Kategoria Słowian obejmuje w tym przypadku wyłącznie wspólnotę Słowian Połabskich.
Mieszko I przyjął chrzest w 966 roku, zaś Słowianie Połabscy pozostali przy wierzeniach pogańskich. Pierwszy historyczny władca polski wziął zatem udział w wyprawie na innowierców.
Przyjmuje się, że Roczniki kwedlinburskie redagowano mniej więcej w latach 1008-1030. Nie żył już wówczas ani Mieszko I, ani Otton III.
Literatura pomocnicza:
Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, t. 1, Poznań 1987, s. 510-521.
Łowmiański H., Początki Polski, t. 5, Warszawa 1972, s. 548-571.
Strzelczyk J., Słowianie połabscy, Poznań 2014.
Najważniejsze cezury:
983 – powstanie Słowian Połabskich przeciwko Sasom.
985 – pierwsza wyprawa przeciwko Słowianom Połabskim z udziałem Mieszka I.
986 – druga wyprawa przeciwko Słowianom Połabskim z udziałem Ottona III i Mieszka I.
1008-1030 – orientacyjny okres zredagowania Roczników kwedlinburskich.
Plik do pobrania: Roczniki kwedlinburskie o państwie Mieszka I
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Arkadiusz Siwko