Opis źródła:
Kronika polska (Kronika i czyny książąt czyli władców polskich, Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum) pióra Anonima zwanego Gallem, jedno z najważniejszych źródeł do dziejów jedenastowiecznej Polski. Jej autor, mnich tworzący na dworze Bolesława III Krzywoustego w drugiej dekadzie XII wieku, był tym, który uporządkował tradycję dynastyczną Piastów i nadał jej formę narracji historycznej. Dzieło składa się z trzech ksiąg, z których ostatnia pozostała niedokończona. W przypadku pierwszej mamy do czynienia z opowieścią o odleglejszej przeszłości, to jest o dziejach Polski i dynastii piastowskiej do momentu narodzin zleceniodawcy (1086 r.). Jest to swego rodzaju pochwała rodu panującego ze szczególnym uwzględnieniem Bolesława I Chrobrego, który w narracji figuruje jako faktyczny twórca potęgi państwa i wzór do naśladowania dla swojego imiennika. Księga druga mówi o młodości Krzywoustego, zaś trzecia – o jego czynach w wieku dojrzałym (od oblężenia Nakła 1109 r.).
Miejsce wydania:
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, oprac. M. Plezia, wyd. 5, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982 (seria: Biblioteka Narodowa Seria 1, nr 59).
Anonim tzw. Gall, Cronica et gesta Ducum sive Principum Poloniorum, wyd. K. Maleczyński, [w:] Kraków 1952 (seria: Monumenta Poloniae Historica: Nova Series, t. 2).
Miejsce przechowywania:
Kodeks Zamoyskich (Kodeks zamojski): Biblioteka Narodowa, sygn. BOZ cim. 28
Tekst:
Podbój Pomorza przez Bolesława III Krzywoustego w 1108 roku
A niestrudzony Bolesław ponownie wkroczył na Pomorze i przystąpił z wielkimi siłami do oblężenia grodu Czarnkowa. Sporządziwszy [zaś] machiny różnego rodzaju i wzniósłszy wieże wynioślejsze od obwarowań grodowych, tak długo orężem i tymi przyrządami atakował miasto, aż je zmusił do poddania się i włączył do swego państwa. Ponadto wielu skłonił do porzucenia pogaństwa i przyjęcia wiary [chrześcijańskiej], a samego władcę grodu podniósł ze zdroju chrztu świętego. Gdy zaś poganie i ich władca posłyszeli, jak łatwo uległa hardość czarnkowian, sam książę pierwszy ze wszystkich uznał się poddanym Bolesława, lecz żaden z nich nie dochował wierności przez dłuższy czas. Albowiem później ów ochrzczony, duchowy syn Bolesława wielorakie popełniał zdrady, godne kary śmierci.
Słowniczek pojęć:
Czarnków – gród nad Notecią
Pytania do źródła:
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy)
1.Do której księgi Kroniki polskiej możemy przypisać przytoczony fragment?
2.Co świadczy o tym, że kronikarz starał się przedstawić swojego patrona jako władcę chrześcijańskiego?
3.Wskaż jedną z technik wojennych, która umożliwiła Bolesławowi zdobycie grodu nad Notecią.
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto
1.Co w oczach kronikarza uczyniło akty zdrady, których dopuścić miał się w przyszłości władca Pomorzan, jeszcze bardziej godnymi potępienia?
2.Jakie dwie cechy idealnego władcy Anonim przypisał swojemu patronowi?
Wskazówki:
Wydarzenia z życia Bolesława III Krzywoustego mające miejsce do 1109 r. opisano w drugiej księdze Kroniki. W oczach autora realizował on ideał władcy krzewiąc chrześcijaństwo (nawracanie pogan na wiarę w Chrystusa jako zasadniczy cel wyprawy) oraz przejawiając umiejętności dowódcze (umiejętne zdobycie grodu z użyciem nowoczesnych technik oblężniczych, takich jak wieże). Jeden z wymienionych tu przywódców Pomorzan zdradzając Bolesława dokonał czynu szczególnie godnego potępienia z tego względu, iż polski monarcha został wcześniej jego ojcem chrzestnym („władcę grodu podniósł ze zdroju chrztu świętego […] ów ochrzczony, duchowy syn Bolesława”).
Literatura pomocnicza
Kürbis B., Dziejopisarstwo polskie do połowy XV wieku. Dążenia poznawcze i poglądy, [w:] eadem, Na progach historii. Prace wybrane, Poznań 1994, s. 17–36.
Plezia M., Wstęp, [w:] Kronika polska, s. III-LXXXIII.
Tyc T., Polska a Pomorze za Krzywoustego, „Roczniki Historyczne”, 1926, t. 2, s. 1-36.
Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008.
Najważniejsze cezury:
1086-1138 – życie Bolesława III Krzywoustego.
Lato 1108 – prawdopodobny czas oblężenia Czarnkowa.
1113-117 – umowne lata powstawania Kroniki polskiej.
Plik do pobrania: Podbój Pomorza przez Bolesława III Krzywoustego
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Arkadiusz Siwko