Historia powszechna ...

Opis źródła:

Fragment dzieła Robertsona „Historyja odkrycia Ameryki przez Kolumba, wynalezienia i podbicia Meksyku przez Cortesa, podbicia Peru przez Pizarra” w tłumaczeniu z XVIII wieku zrobionym przez kasztelana łukowskiego J.W. Jezierskiego, przedstawiające przybycie Franciszka Pizarro do Królestwa Inków.

 

Miejsce wydania:

„Historyja odkrycia Ameryki przez Kolumba, wynalezienia i podbicia Meksyku przez Cortesa, podbicia Peru przez Pizarra, napisana w francuskim języku przez Williama Robertsona, a na polski przełożona i skrócona przez J.W. Jezierskiego kasztelana łukowskiego”, oprac. zbiorowe, Katowice 2013.

 

Tekst źródła:

Gdy Hiszpanie pierwszy raz weszli do Peru, zastali na tronie Huayna Capac[1], roku 1526, dwunastego Inkasa z tej familii. Tenże Huayn Capac podbił królestwo Quito tak wielkie, że nim na połowę powiększył państwo swoje, ożenił się z córką króla Quito i tam stolicę swoję założył. Miał z niej syna nazwiskiem Atahualpa[2], a przed swoją śmiercią w roku 1529, nominował go sukcesorem[3] tegoż królestwa, inne zaś państwa swoje zostawił na Huascara[4], starszego syna, którego miał z linii i krwi swojej[5]. Nie podobał się podział ojcowski między bracią. Huascar posłał do Atahualpy, aby odstąpił od panowania [w] Quito jako mu należącego, którego on mienił się[6] dziedzicem z prawa starszeństwa. Atahualpa, zamiast odstąpienia, wziąwszy wielkie i bitne wojsko, które po śmierci ojca w Quito zostało, poszedł przeciw bratu. Atahualpa zwycięstwo otrzymał, bo miał mężne wojsko, Huascara wziął w niewolą i wszystkie dzieci słońca, czyli rodzaj, kazał pozabijać[7], co od Manco Capaca[8] pochodziły, a Huascara przez racyją polityczną na jakiś czas przy życiu zostawił.

Pizarro natenczas z flotą przypłynął podczas walki między dwiema kompetytorami[9]. Huascar posłał do Pizarra, prosząc o pomoc przeciw bratu jako uzurpatorowi[10]. Pizarro, ukontentowany z domowej między bracią wojny, postanowił z jednym się złączyć, aby drugiego mógł zgładzić. Zaczął swoje operacyje, nie czekając sukursu[11] z Panamy[12], zostawił w porcie San Miguel[13] garnizon w czasie potrzeby rejterunku[14]. Puścił się w drogę, mając tylko stu sześćdziesięciu czterech ludzi, między którymi było sześćdziesięciu dwóch konnych; we dni dwanaście przybył do Cajamarca[15], miasteczka gdzie Atahualpa obozował z wielkim wojskiem.

Atahualpa posłał do niego przodem bogaty prezent, ofiarując mu swoję przyjaźń i że będzie dobrze przyjęty w Cajamarcu. Pizarro odpowiedział, że tu przyszedł dać mu pomoc przeciw tym, którzy mu dysputują[16] tytuł państwa. Uwierzył Atahualpa, że Hiszpanie będą jego przyjacielami; postanowił ich przyjąć jako przyjaciół, nie myśląc o zdradzie i dopuścił im przejścia przez takowe miejsca, gdzie mała opozycyja[17] byłaby ich zgubą. Gdy się zbliżali do Cajamarca, Atahualpa odnowił znowu oświadczenie swojej przyjaźni i posłał prezent większy, niż był pierwszy, Ulokował się Pizarro na bezpiecznym miejscu, między Kościołem Słońca i pałacem Inkasa, a potym posłał Hernanda de Soto[18] i swego brata Hernanda do obozu, prosząc o widzenie się z Atahualpą, aby mu opowiedział przyczynę swego przyjścia. Przyjął pięknie posłanych bytność swoję do Pizarra obiecał[19], Zadziwieni posłowie z przystojnego postępowania monarchy peruwiańskiego, z porządku jego dworu i uszanowania poddanych dla swego pana, gdyż tylko kacykami grubych narodów w Ameryce mieli do czynienia, Uderzyła ich w oczy obfitość wszystkiego w obozie bogactwa, kosztowne szaty, w które Inkas i jego starszyzna była ustrojona, naczynia złote i srebrne, w których jeść posłom dawano, ozdoby rozmaite z tegoż metalu.

Co wszystko przenosiło[20] bogactwa, które w Europie widzieli. Powrócili posłowie i o tym wszystkim opowiedzieli, co widzieli, a apetyt jak największy na cudzą skórę wojsku zaostrzyli, a tymczasem Pizarro o ułożonej zdradzie myślił. Na przyjęcie okrutne Inkasa gotował się[21] Pizarro, rozstawił warty, artyleryją z dwóch tylko armat złożoną uszykował, a przy sobie zostawił dwudziestu ludzi, odwagi wypróbowanej.

 

 

Słowniczek pojęć:

Huascar – syn Huayna Capaca https://pl.wikipedia.org/wiki/Huascar

Atahualpa – syn Huayna Capaca https://pl.wikipedia.org/wiki/Atahualpa

Huayna Capac –  jedenasty władca Inków, rozszerzył królestwo do największego terytorium https://pl.wikipedia.org/wiki/Huayna_Capac

Cuzco – dawne królestwo w Ameryce Południowej, zajęte przez Huayna Capaca

 

Pytania do źródła:

Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):

1.     Jakie wydarzenie przedstawia źródło?

2.     Czy siły Pizarra były liczne?

Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto:

1.     Wymieńcie władców Państwa Inków wzmiankowanych w źródle

2.     Czy w chwili przybycia Pizarra do Państwa Inków kraj był stabilny czy był targany konfliktem?

3.     Z jakimi wydarzeniami związana była wyprawa Pizarra na tereny dzisiejszego Peru?

 

Wskazówki:

Warto przedstawić uczniom trochę informacji o Państwie Inków i ewentualnie przypomnieć inne państwa prekolumbijskie oraz szerzej opisać kontekst (epoka odkryć geograficznych). Należałoby również wspomnieć o ostatecznym skutku tej wyprawy Pizarra (podbój Państwa Inków).

 

Literatura pomocnicza:

Maria Rostworowska, Historia państwa Inków, Warszawa 2007.

 

Najważniejsze cezury:

1532 r. – wkroczenie Francisca Pizarra do Peru

lata 70 XV w. - 1541 r. – lata życia Pizarra

Plik do pobrania: Przybycie Franciszka Pizarro do Królestwa Inków

Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Andrzej Buczyło