Kurs: Historia powszechna XIX i XX w.

Nędza chłopów galicyjskich Strona

Prawda. Tygodnik Polityczny, Społeczny i Literacki - tygodnik wydawany w latach 1881 -1915 w Warszawie, wydawany i redagowany do 1902 roku przez Aleksandra Świętochowskiego. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem artykułu charakteryzującego galicyjskich włościan oraz szukającego przyczyn ich nędzy, której źródła, jak przypuszcza autor, należy doszukiwać się w uwłaszczeniu chłopów.

Aleksander Kotsis, Ostatnia chudoba. Domena publiczna via Wikimedia Commons.

Rządy Króla Leopolda w Afryce Strona

Poniższe źródło przedstawia fragmenty pracy Rządy Króla Leopolda w Afryce (org. King Leopold’s Rule in Africa) Edmunda Dene Morela, brytyjskiego dziennikarza, pisarza i obrońcy praw człowieka. Urodzony w 1873 roku swoją karierę rozpoczął pisując do gazet artykuły na temat handlu z Afryką. Wkrótce zatrudnił się u Eldera Dempstera, właściciela spółki mającej monopol na przewóz towarów z i do Wolnego Państwa Konga. Analizując dokumenty spółki Morel odkrył wkrótce, że w Kongu król Belgii Leopold II za pomocą wojska i urzędników utworzył państwo niewolnicze, a jego rdzenni mieszkańcy byli brutalnie przymuszani do pracy przy pozyskiwaniu kauczuku. Edmund Dene Morel stał się zaciekłym przeciwnikiem i krytykiem tego opresyjnego systemu, a w celu walki z nim założył Congo Reform Association i wraz z jego członkami publikował artykuły, rozprawy, a także fotografie dokumentujące zbrodnie Belgów w Kongu. Działania Morela i jego nacisk na opinię publiczną Europy sprawił, że król Leopold II sprzedał Kongo, na skutek czego sytuacja jego mieszkańców zaczęła się stopniowo polepszać.

"Punch", 28 XI 1906, domena publiczna.

Listy z Rosji Strona

Listy z Rosji (org. La Russie en 1839) są zapisem spostrzeżeń z trzy miesięcznej podróży po Rosji francuskiego pisarza Astolphe’a de Custine’a. Kierowane do fikcyjnego odbiorcy listy stały się wydawniczym bestsellerem oraz powodem do dyskusji na temat wewnętrznych stosunków polityczno-gospodarczo-społecznych Imperium Rosyjskiego.

Portret Astolphe de Custine, autor nieznany. Domena publiczna via Wikimedia Commons.

Przyjęcie zorganizowane przez Goebbelsa na zakończenie igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 roku Strona

Express Poranny - warszawskie czasopismo, wydawane codziennie w latach 1922- 1939. Po roku 1931 coraz silniej związany był z obozem Sanacji. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest krótką notatką pt. “Bankiet na wyspie dla gości olimpijskich”, dotyczącą przebiegu przyjęcia zorganizowanego przez Goebbelsa na zakończenie igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 roku.

Złoty medal olimpijski z 1936 r. Domena publiczna via Wikimedia Commons.

W obronie honoru, wolności i sprawiedliwości Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom, spiesząc na pomoc napadniętej Polsce! Strona

Goniec Warszawski - wysoko nakładowy popularno-informacyjny dziennik, wydawany popołudniu w Warszawie, w latach1935-1939. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem artykułu, będącym w dużej części przytoczonym przemówieniem premiera Anglii, Chamberlaina, w którym potwierdza on wypowiedzenie wojny Niemcom przez Anglię.

Neville Chamberlain, Domena publiczna via Wikimedia Commons.

Karta Narodów Zjednoczonych Strona

Karta Narodów Zjednoczonych - umowa międzynarodowa, podpisana początkowo przez 51 państw, powołująca do życia Organizację Narodów Zjednoczonych. Karta podpisana została przez 50 państw 26 czerwca 1945 roku w San Francisco, zaś Polska, jako 51 kraj członkowski, podpisała ją 16 października tego samego roku. Niżej przedstawiony tekst źródłowy jest fragmentem artykułu1, w którym przedstawione zostały cele ONZ.

Karta Narodów Zjednoczonych. Domena publiczna via Wikimedia Commons.

Przemówienie Winstona Churchilla w Fulton Strona

Dziennik Polski - pismo wydawane codziennie od 1945 roku przez spółdzielnię wydawniczą “Czytelnik”. Niżej przedstawiony tekst źródłowy jest fragmentem artykułu pt. “Porozumienie światowe podstawą pokoju. Przemówienie Churchilla w Stanach Zjednoczonych”, w którym streszczone zostało to, co były premier Wielkiej Brytanii wygłosił w miejscowości Fulton 5 marca 1946 roku.

Winston Churchill. Domena publiczna via Wikimedia Commons.

Ubezpieczanie bezrobotnych w Anglii Strona

Gazeta Górnicza. Pismo tygodniowe dla polskich górników i hutników, poświęconego świacie oraz sprawom zawodowym i zarobkowym była polskim czasopismem skierowanym do osób związanych z przemysłem górniczym. Prezentowany fragment numeru 31 z roku 1912 przedstawia kwestię ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, które w 1911 r. wprowadzono w Wielkiej Brytanii. Istotą tego artykułu jest nie tylko przedstawienie zasad funkcjonowania ubezpieczenia, ale także zwrócenie uwagi na konieczność jego wprowadzenia w innych państwach.

Narodowe Archiwum Cyfrowe, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/6/2433

Rewolucja 1905 Strona

Gazeta Kielecka była czasopismem wydawanym w Kielcach w latach 1870 –1939. Została założona z inicjatywy Leona Gautiera, naczelnika powiatu kieleckiego, a także Morica Goldhaara, kieleckiego księgarza i społecznika. Gazeta miała, głównie, spełniać program pracy organicznej. Obawiano się małego zainteresowania, głównie ze względu na to, że ówczesne Kielce liczyły około7000 mieszkańców. Rozszerzono więc granice geograficzne działalności gazety na całą gubernię kielecką. Tekst źródłowy jest fragmentem artykułu, dotyczącym sytuacji w Petersburgu, jaka miała miejsce w marcu 1905 roku, czyli w trakcie rewolucji.

Blokada w Moskwie. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Rezolucja nr 2130 uchwalona na XX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ Strona

Rezolucja nr 2130 uchwalona na XX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie współpracy międzynarodowej w dziedzinie pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej - jest to dokument uchwalony 17grudnia 1965 roku, który mówił o konieczności współpracy między państwami członkowskimi, w celu lepszego poznania przestrzeni kosmicznej i wykorzystania jej w celach badawczych, pokojowych. Rezolucja, w ogólnym znaczeniu, jest dokumentem, na podstawie którego prowadzone są działania ONZ, dążące do zmian danego stanu rzeczy. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wymienionej rezolucji, w którym mowa jest o konieczności pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej.

Vanguard. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Przemowa Benito Mussoliniego do mieszkańców miasta Vicenza Strona

Przemowa Benito Mussoliniego do mieszkańców miasta Vicenza - przemowa wówczas włoskiego premiera do mieszkańców miasta Vincenza. Mussolini wizytował wiele miast i przemawiał w nich do zgromadzonych, mówiąc głównie o ideologii faszystowskiej, której był twórcą. Niżej przedstawiony tekst źródłowy jest fragmentem jednego z przemówień, w którym Mussolini zwraca uwagę na rolę religii w życiu dobrego obywatela.

Narodowe Archiwum Cyfrowe, Wydawnictwo Prasowe Kraków-Warszawa, sygn. 3/2/0/-/16770.

Deklaracja Rady NATO na temat wydarzeń w Polsce Strona

Deklaracja Rady NATO na temat wydarzeń w Polsce - jest to oświadczenie krajów zrzeszonych w ramach Paktu Północnoatlantyckiego, w którym kraje członkowskie potępiły jednoznacznie wydarzenia w czasie Stanu Wojennego, zwracając uwagę na pogwałcenie praw człowieka, jak również zobowiązały się do nałożenia sankcji gospodarczych na Polską Republikę Ludową. Niżej przedstawiony tekst źródłowy jest fragmentem omawianej deklaracji, w którym członkowie NATO wyrażają potępienie sytuacją w Polsce, zwracają uwagę na reformy, jakie miały miejsce w1980 roku, jak również negatywnie odnoszą się do działań ZSRR, mającym na celu uzależnienie Polski od siebie.

Stan wojenny. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Polacy! Anschluss dokonany! Wojska niemieckie na ulicach Wiednia! Strona

Polacy! Anschluss dokonany! Wojska niemieckie na ulicach Wiednia! - jest to druk informacyjny, wydany przez Obóz Narodowo Radykalny w 1938 roku, w którym nie tylko przedstawione zostało zagrożenie ze strony III Rzeszy i ich zakusów terytorialnych, ale również, we wspomnianym druku, przedstawiono krótki program odbudowy Polski i reform, jakie pozwolą obywatelom poczuć się bezpiecznie. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem omawianego druku ulotnego, w którym całkiem trafnie zdiagnozowano sytuację Polski i Czechosłowacji, ale również przewidziano, jakie stosunek do ewentualnej wojny w centrum Europy będą miały kraje zachodnie, jak również Związek Radziecki.

Narodowe Archiwum Cyfrowe, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 3/1/0/17/1420.

Rezolucja ONZ nr 2554 z grudnia 1969 r. Strona

Rezolucja ONZ nr 2554 z grudnia 1969 r. - jest to dokument uchwalony w grudniu1969 roku, w którym mowa jest o konieczności likwidacji kolonializmu, apartheidu oraz dyskryminacji rasowej na południu Afryki. Zaznaczono również konieczność przyznania niepodległości krajom, takim jak Rodezja Południowa oraz Namibia. Rezolucja, w ogólnym znaczeniu, jest dokumentem, na podstawie którego prowadzone są działania ONZ, dążące do zmian danego stanu rzeczy. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wymienionej rezolucji, w którym mowa jest o konieczności likwidacji kolonializmu oraz potępieniu wyzysku obszarów oraz narodów kolonialnych.

Protest przed ambasadą RPA w Hadze, for. Rob Croes. CC0 via Wikimedia Commons.

5 marek niemieckich z 1939 r. Strona

Pięciomarkowa moneta III Rzeszy z 1939 r. Średnica: 29 mm. Materiał: srebro, próba 900. Masa: 13,88 g. Znany nakład: 63 621 000 sztuk, z czego rocznik 1939 z mennicy w Berlinie: 3 428 000 sztuk. Na awersie godło III Rzeszy: orzeł z rozłożonymi skrzydłami, pod nim swastyka w wieńcu. Pod skrzydłami orła po obu stronach nominał: 5 Reichsmark. Pod godłem napis: Deutches Reich i data 1939. Na rewersie Paul von Hindenburg. W napisie na otoku jego imię i nazwisko oraz lata życia.

ilustracja: rewers monety 5 marek z 1939 r.

Fragment tzw. patentu okupacyjnego wydanego przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna (3 maja 1815 r.) Strona

Poniższe źródło to fragment dokumentu zwanego patentem okupacyjnym, który został wydany przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna w dniu 3 maja 1815 roku. Kierowany był do mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego utworzonego decyzją kongresu wiedeńskiego z części ziem dawnego Księstwa Warszawskiego i zapowiadał m. in. podstawy urządzenia Wielkiego Księstwa Poznańskiego i poszanowanie praw narodowych Polaków.

Patent króla pruskiego Fryderyka Wilhelma ustanawiający powstanie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Rysunek satyryczny poświęcony konferencji w Jałcie Strona

Rysunek satyryczny poświęcony konferencji w Jałcie - brak informacji, co do daty jego wykonania, jak również co do samego autora. Rysunek przedstawia przywódców Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych oraz Związku Radzieckiego przy stole, na którym leży mapa. W tle znajdują się flagi Stanów oraz Wielkiej Brytanii, w samym centrum, godło Związku Radzieckiego. Na dole znajduje sięnapis “JAŁTA”. Józef Stalin odrysowuje na mapie, za pomocą noża i linijki, nowestrefy wpływów w Europie. Obok napisu “Jałta” znajduje się napis “Poloniasemper fidelis”, co znaczy “Polska zawsze wierna”.

Z związku z faktem nieposiadania danych dotyczących autora rysunku, w razie posiadania informacji na ten temat prosimy o kontakt, e-mail: archiwum@karta.org.pl

Opinia Alfreda P. Schultza na temat polityki migracyjnej Niemiec Strona

Fragment pracy naturalizowanego amerykańskiego obywatela Alfreda P. Schultza. Pochodzący z Niemiec Schultz był lekarzem i pasjonatem eugeniki. Przedstawiał on Niemcy prowadzące jego zdaniem od czasów Bismarcka wzorową politykę migracyjną jako wzór. Chwalił m.in. rugi pruskie czy politykę germanizacji.

Konstanty Górski, Rugi pruskie. Domena publiczna via Wikimedia Commons.

Dziennika drugiej podróży do Ameryki Strona

Fragment XIII rozdziału Dziennika drugiej podróży do Ameryki autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza. Niemcewicz był gruntownie wykształconym (ukończył korpus kadetów)pisarzem i działaczem politycznym. Niemcewicz był aktywnym uczestnikiem życia politycznego i kulturalnego Polski. Był jednym z uczestników obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792), który uchwalił Konstytucję 3 Maja. Po jej podpisaniu uczestniczył w wojnie w obronie konstytucji a podczas insurekcji kościuszkowskiej był adiutantem Naczelnika. Po klęsce powstania i pobycie w więzieniu wyemigrował na zachód, osiadł w młodych Stanach Zjednoczonych, poślubił Amerykankę i został pierwszym Polakiem z obywatelstwem USA. Do ojczystego kraju wrócił po 1807 r. by objąć odziedziczony majątek. Od 1822 osiadł w swych podwarszawskich dobrach które nazwał Ursynowem choć planował nazwać… Ameryką.

Winslow Homer, The Veteran in a New Field. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Człowiek istota nieznana Strona

Fragment książki francuskiego chirurga, filozofa i moralisty Alexisa Carrela. Ten francuski medyk uzyskał w 1912 r. za pracę nad techniką szwu naczyń i transplantacją naczyń krwionośnych i organów nagrodę Nobla, wraz z chemikiem Henrym Dakinem opracował antyseptyk Carrel-Dakin na głębokie rany a wraz z lotnikiem Charlesem Lindberghem opracował tak zwane sztuczne serce, które mogło pompować płyny fizjologiczne przez duże narządy, takie jak serce czy nerki. Badał również od strony medycznej objawienia maryjne w Lourdes. Później poświęcił się badaniu idei eugenicznych oraz poszukiwał (pod wpływem katolicyzmu) nowej moralności dla ludzkości. Jego praca L’Homme, cet inconnu z 1935 r., została przełożona na szereg języków w tym angielski niemiecki i polski.

Alexis Carrel. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Myśli nowoczesnego Polaka Strona

Fragment najsłynniejszej pracy Romana Dmowskiego „Myśli nowoczesnego Polaka”, w której to myśliciel polityczny krytykuje przywary współczesnych mu Polaków oraz szuka remedium na trapiące polskie społeczeństwo bolączki. Cała książka, była zredagowanym przez Dmowskiego zbiorem jego wcześniejszych artykułów wydanych pierwotnie na łamach „Przeglądu Wszechpolskiego”.

Roman Dmowski. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Zabawki z roślin Strona

Artykuł małopolskiego badacza, nauczyciela i pioniera etnografii Seweryna Udzieli (1857-1937) opublikowany w czasopiśmie „Lud” wydawanym przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze we Lwowie. Autor artykułu był cenionym etnografem i od momentu powstania w 1911 r.do 1937 r. był dyrektorem Muzeum Etnograficznego w Krakowie, które nosi obecnie jego imię. W swych badaniach koncertował się na małopolskich tradycjach ludowych (obyczajów, stroju, obrzędowości dorocznej i życia codziennego mieszkańców Krakowa i podkrakowskich wsi).

Józef Rapacki, Jesień. Tygodnik Illustrowany. 1898, nr 4 (1996), s. 67

Fragment słownika wydanego przez amerykańską komisję do spraw migracji Strona

Fragment słownika wydanego przez amerykańską komisję do spraw migracji (komisję senacką)jako pomoc dla urzędników imigracyjnych. Urzędnicy mieli mieć prawo odrzucenia imigrantów o nieodpowiednim pochodzeniu więc poinstruowanie ich, które grupy imigranckie można zaakceptować a które nie było szczególnie istotne. Opracowanie słownika zlecono małżeństwu eugeników Danielowi i Eleonorze Folkmar. Daniel Folkmar (1861-1932) był wykładowcą antropologii a Eleanor(1863-1930) była doktorem nauk medycznych. Autorzy słownika pragnęli by urzędnicy ograniczyli lub zatrzymali napływ ludności, którą uważano za gorszą.

Grupa słowiańskich emigrantów. Fot. Lewis Hine. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Wspomnienia Charlesa Alexandra Eastmana Strona

Wspomnienia Charlesa Alexandra Eastmana (Ohiyesy) (1858-1939) nawróconego na chrześcijaństwo lekarza i działacza społecznego pochodzącego z plemienia Santee (Siuksów). W swych wspomnieniach Eastman opisuje traktowanie ludności indiańskiej przez Amerykanów, wykorzystywanie jej przez zarówno rząd jak i różnych oszustów oraz próby dostosowania życia rdzennych amerykanów do nowych warunków społecznych i ekonomicznych. Eastman był również jednym z współzałożycieli ruchu skautowskiego. Przytoczony fragment opisuje życie (a dokładniej wypłatę zobowiązań amerykańskiego rządu wobec ludności indiańskiej - odszkodowań po przesiedleniu i strat za sprzedaną ziemię) mieszkańców rezerwatu po ostatnim zrywie powstańczym z lat 1890-1891.

George Catlin, Tipi. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Rozkaz wydany przez gen. Lothara von Trotha inicjujący niemieckie ludobójstwo ludów Herero i Nama Strona

Tekst to rozkaz wydany przez gen. Lothara von Trotha inicjujący niemieckie ludobójstwo ludów Herero i Nama w Afryce Południowo-Zachodniej (dzisiejszej Namibii). Podczas powstania ludu Herero w 1904 rozgromił powstańców tubylczych w bitwie pod Waterbergiem. Herero musieli wycofać się na pustynię Kalahari, gdzie wielu z nich umarło z pragnienia. Niemieckie patrole strzegły źródeł wody, strzelając do zbliżających się tubylców. Po zakończeniu powstania przy życiu pozostawało zaledwie 15 tys. (z prawie 100 tys.) Herero. Zostali oni całkowicie wywłaszczeni, poddani nadzorowi policyjnemu i zmuszeni do przymusowej pracy na farmach należących do białych kolonistów. Jedną czwartą ocalałych wysiedlono do innych regionów Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej lub do innych niemieckich posiadłości kolonialnych w Afryce.

Kompania wielbłądzia niemieckich oddziałów Schutztruppe podczas powstania Herero. Bundesarchiv, Bild 183-R24738, CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE via Wikimedia Commons

Stosunek Czarnogóry do Rosyi Strona

Fragment pochodzi z dziennika podróży ks. Marcina Czermińskiego jezuity, który na przełomie XIX i XX wieku podróżował po obrzeżach Europy. Szczególnie często odwiedzał Półwysep Bałkański gdzie opisywał tamtejsze zabytki, mieszkańców jak również obyczaje. W przytoczonym fragmencie autor opisuje zależność Czarnogóry od Rosji co przekłada się na stosunek czarnogórskich elit m.in. do kościoła katolickiego.

Mikołaj I Petrović-Njegoš. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

List Franciszka Wójcika do Ludu Polski Strona

List czytelnika do redakcji dwutygodnika Lud Polski. Autor listu Franciszek Wójcik zostanie później działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego (a następnie PSL-Lewicy i PSL-Piast) z ramienia formacji ludowych będzie posłem na sejm ustawodawczy i ministrem bez teki w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. Jako działacz ludowy kładł duży nacisk na edukację mieszkańców wsi co jest uwidocznione w przytoczonym liście.

Aleksander Gierymski, Święto trąbek I. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Raport w sprawie zjazdu stronnictwa radykalnego w Sarajewie Strona

Raport Franciszka Kruszelnickiego pełniącego funkcje Konsula w Konsulacie RP w Sarajewie działającym od 1919 do 1921 r. Raport dotyczy rozmów jakie toczyły się między bośniackimi posiadaczami ziemskimi (bejami i agami), a politykami serbskimi, których tematem była reforma rolna w Bośni i Hercegowinie wchodzącej w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. W efekcie przeprowadzonej w 1921 r. reformy zniesiono w Bośni i Hercegowinie pozostałości quasi feudalnego systemu co było niekorzystne dla zamieszkałych tam wielkich posiadaczy ziemskich, w większości wyznawców islamu.

List Władysława Semkowicza, historyka i slawisty do Czecha Jaroslava Bidlo Strona

List Władysława Semkowicza, historyka i slawisty do Czecha Jaroslava Bidlo, także naukowca, językoznawcy zajmującego się Słowiańszczyzną. List został napisany w1936 r. i obrazuje w jaki sposób napięte stosunki między Polską, a Czechosłowacją przekładały się na życie codzienne naukowców, którzy wspólnie zajmowali się działalnością na rzecz zbliżenia słowiańskich narodów.

O Wschodnią Galicję Strona

Naczelny Komitet Narodowy był instytucją powstałą w Galicji w okresie I wojny światowej. Jego celem było reprezentowanie interesów mieszkańców Galicji, jak również przekształcenie Austro-Węgier w trialistyczne państwo uwzględniające polskie interesy. NKN był organizatorem Legionów Polskich – wschodniego i zachodniego w sierpniu 1914 r. Od 1917 r. do 1920 r. trwała likwidacja NKN. Niniejszy dokument pochodzi z początku 1918 r. kiedy to ważyły się losy Galicji i prezentuje najważniejsze problemy społeczne, narodowościowe, itd. Sugestie anonimowego autora raportu nie zostały jednak uwzględnione, gdyż już 9 lutego rząd w Wiedniu wraz z cesarzem Karolem I, pod naciskiem Niemiec zgodzili się w Brześciu na wydzielenie części Galicji wschodniej (wraz z Lwowem i Przemyślem), który miał przypaść Ukraińskiej Republice Ludowej. Tam gdzie pojawiają się [xxx] mamy do czynienia ze słowem, które zostało skreślone.

Relacja węgierskiego korespondenta wojennego Ferenca Molnára z jego wizyty na Limanowszczyźnie w Galicji Strona

Relacja węgierskiego korespondenta wojennego, autora popularnej książki Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnára z jego wizyty na Limanowszczyźnie w Galicji w kilka dni po walce jaka miała miejsce na skutek działań wojennych w dniach 2-12grudnia 1914 r. kiedy to starały się ze sobą oddziały austro-węgierskie z rosyjskimi. Molnár opisuje swoje wrażenia ze wzgórza Jabłoniec gdzie z 11 na 12 grudnia rozegrało się końcowe starcie węgierskich Honwedów z Rosjanami. Autor stara się w tekście oddać heroizm swoich rodaków wskazując na ich poświęcenie i odwagę.

Manifest cesarza Karola I Habsburga Strona

16 października 1918 r. gdy na skutek klęsk wojsk Trójprzymierza pojawiło się realne widmo upadku Austro-Węgier cesarz Karol I wydał manifest, który przetłumaczony w różnych językach, został obwieszczony narodom kilka dni później. Cesarz proponował w nim przekształcenie państwa Habsburgów w kraj związkowy z autonomicznymi organizmami, które uwzględniałyby ambicje poszczególnych narodów. Rozwiązanie to nie znalazło jednak zwolenników wśród decydentów z poszczególnych państw i wkrótce doszło do rozpadu Austro-Węgier i upadku monarchii naddunajskiej.

Manifest Zjazdu Słowiańskiego do Ludów Europy przyjęty w Pradze czeskiej 16 czerwca 1848 roku Strona

W 1848 r. doszło w Pradze do zjazdu działaczy narodowych z różnych krajów słowiańskich, którzy dyskutowali na temat wspólnych celów. Jednym z wiodących tematów był konflikt polsko-rosyjski, będących istotną przeszkodą w ustaleniu wspólnego stanowiska uczestników Zjazdu. Mimo, że na skutek działań austriackiej policji Zjazdu nie udało się dokończyć działacze słowiańscy, którzy wzięli w nim udział wystosowali manifest, w którym wyartykułowali cele jakie im przyświecały. Chociaż w manifeście nie wybrzmiały wszystkie postulaty członków zjazdu, manifest uważany jest za wielki sukces, tym bardziej, że mimo prób organizacji podobnych zjazdów w przyszłości, nigdy nie udało się już uzyskać takiej jednomyślności.

Wśród Polonii w Ameryce Strona

Źródło ma charakter korespondencji, choć tak naprawdę był to dziennik z podróży Emila Habdanka-Dunikowskiego (1855-1924), który napisał w trakcie swojej podróży do Stanów Zjednoczonych. Opisywane wydarzenia miały miejsce w czasie jego drugiej wizyty w USA, gdy z polecenia posłów Sejmu Krajowego we Lwowie miał on lepiej przyjrzeć się polskiemu wychodźstwu w USA. Dziennik z podróży został opublikowany w formie listów w monografii wydanej w 1893 r. we Lwowie. Autor opisuje w nim swoje spostrzeżenia na temat życia Polonii amerykańskiej w okresie gdy ta dopiero zaczynała kształtować swoją pozycję w tym kraju. Skróty (…) zostały wprowadzone przez Bogdana Grzelońskiego.

Okresowy raport o sytuacji w dziedzinie praw człowieka na terytorium byłej Jugosławii Strona

Okresowy raport o sytuacji w dziedzinie praw człowieka na terytorium byłej Jugosławii, złożony przez Tadeusza Mazowieckiego, Specjalnego Sprawozdawcę Komisji Praw Człowieka z 23 lutego 1993 r. przedstawiony 5 maja 1993 r. przed Komisją Praw Człowieka. Tadeusz Mazowiecki został w 1992 r. oddelegowany przez Komisje Praw Człowieka ONZ do raportowania przypadków łamania Praw Człowieka jaka miała miejsce na terenach gdzie toczyły się działania wojenne. Swoją pracę wykonywał do 1995 r. Poniżej został zaprezentowany fragment dotyczący wydarzeń jakie miały miejsce w Srebrenicy, miejscowości znajdującej się na terenie Bośni i Hercegowiny na przełomie 1992-1993 r.

Cztery dokumenty dotyczące księdza Ludwika Muchy Strona

Przedstawione źródło to w sumie cztery dokumenty odnoszące się do księdza Ludwika Muchy, kapelana słynnego oddziały majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala”. Ksiądz Mucha po wojnie stał się z winy swojej prorządowej działalności postacią, która w opinii nowych, komunistycznych władz zasługiwała w pełni na miano tzw. księdza pozytywnego. Jak jednak pokażą przedstawione dokumenty, postawa duchownego ewoluowała, nie od razu był on powolnym względem jedynie wówczas słusznego systemu. Wydaje się, że było to podyktowane zrozumieniem, że swoją posługę wobec wiernych może efektywnie czynić jedynie w warunkach współpracy z władzą świecką, jaka by ona nie była. Taka postawa charakteryzowała wielu duchowych.

Proletariat palestyński wobec ZSRR Strona

Omawiane źródło to tekst Mordechaja Anielewicza. Pierwodruk ukazał się w konspiracyjnej gazecie getta warszawskiego "Neged Hazerem” nr 7/9 (18/19), natomiast przedruk w "Iton Hatnua” z marca–kwietnia 1942 r. Tekst źródła zachował się w zbiorach Archiwum Ringelbluma. Historyk Emanuel Ringelblum założył podziemne archiwum, aby zabezpieczyć jak najwięcej materiałów w obliczu niepewności jutra warszawskiego getta. Duża część zachowanym zbiorów to bogata prasa konspiracyjna. Mordechaj Anielewicz to znany polski działacz pochodzenia żydowskiego. Już jako nastolatek należał do organizacji syjonistycznych i organizował samoobronę przeciwko antysemickim akcjom skrajnie prawicowego Obozu Narodowo-Radykalnego. W trakcie Holocaustu był szefem Żydowskiej Organizacji Bojowej, dowodził także powstaniem w getcie warszawskim. Omawiane źródło dotyczy stosunku osadników żydowskich do ZSRR, samego osadnictwa żydowskiego w Palestynie i stanowiska społeczności międzynarodowej do idei syjonizmu.

Zarządzenie wojewody stanisławowskiego Bronisława Nakoniecznikow -Klukowskiego z sierpnia 1930 r. Strona

Poniższe źródło to zarządzenie wojewody stanisławowskiego Bronisława Nakoniecznikow -Klukowskiego z sierpnia 1930 r. w kwestii zapobiegania wymierzonym przeciwko ludności polskiej akcjom sabotażowym dokonywanym przez Ukraińską Organizację Wojskową. Dokument zawiera także zalecenia, jak postępować już po dokonaniu przestępstwa, o które można by podejrzewać członków UOW. Województwo stanisławowskie – obok lwowskiego i tarnopolskiego – miało w idei UOW zostać oderwane od II Rzeczypospolitej i włączone w granice niepodległej Ukrainy, do powstania której ta nacjonalistyczna organizacja dążyła. UOW powstała w 1920 r., uważana była przez stronę polską na nielegalną. Od 1929 r. była częścią Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. UOW prowadziła szeroko rozumianą działalność terrorystyczną i sabotażową, nastawioną na walkę głównie z Polakami. Zorganizowała między innymi zamachy – na szczęście nieudane – na Józefa Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Zamordowała na przykład SydiraTwerdochliba, ukraińskiego poetę i polityka, stojącego na stanowisku uznania władzy polskiej nad Galicją Wschodnią.

List Adama Wyrożębskiego z 22 października 1940 r. Strona

Poniższe źródło to list Adama Wyrożębskiego, napisany 22 października 1940 r. Autor listu był warszawskim urzędnikiem, związanym z Polską Partią Socjalistyczną. W1901 r. został aresztowany za „rozszerzanie i przemycanie antyrządowych wydawnictw polskich”: znaleziono przy nim „Przegląd Wszechpolski”. Został zesłany do Rosji, do guberni wołogdańskiej na okres 3 lat, po czym wrócił do Polski. Pracę zawodową łączył z działalnością społeczną. Wybuch II wojny światowej zastał go wraz z żoną i córką w Nowogródku, podczas odwiedzin u rodziny. W ramach drugiej, masowej deportacji obywateli polskich z kresów wschodnich II Rzeczypospolitej, Wyrożębski z najbliższymi został wywieziony do Kazachstanu. W kwietniu 1940 r. dotarli na miejsce zesłania do Morozowki. Adam Wyrożębski zmarł 5 czerwca 1941 r. w szpitalu w niedalekiej od Morozowki Rodnikowce.

List z frontu Władysława Schwarza Strona

Niniejsze źródło to jeden z zachowanych listów z frontu I wojny światowej, napisany przez Władysława Schwarza, szeregowca 267 Królewsko-Pruskiego Pułku Rezerwowego. List pisany w okopach, w chwili wytchnienia po walce, jest autentycznym głosem z przeszłości. Tego typu korespondencja jak żadna inna przedstawia realia służby Polaków w niemieckiej armii, cenniejsze tym bardziej, że spisywane na żywo. Władysław Schwarz pochodził z wielkopolskiej wsi Jabłkowo w powiecie wągrowieckim, w gminie Skoki. Służył ze swoim pułkiem najpierw na zachodzie, we Francji, potem w Galicji, a ostatecznie w Królestwie Polskim. Zginął w sierpniu 1915 r. na froncie wschodnim w okolicy wsi Rudka nad rzeką Uherka (w dzisiejszym powiecie chełmskim), mając zaledwie 21 lat. List edytowany jest w pierwotnej formie językowej, co dodaje mu jeszcze autentyczności. Przesyłaną z frontu korespondencję żołnierza, jego matka zachowała do końca swojego życia, niczym relikwie.

Żołnierze w okopie. Narodowe Archiwum Cyfrowe, Archiwum fotograficzne Ignacego Fudakowskiego, sygn. 3/94/0/-/69

Lwów pod znakiem pogromów żydowskich Strona

1 listopada 1918 r. rozpoczęła się wojna Polaków z Ukraińcami, między którymi polityczny zatarg trwał przez ostatnie dekady istnienia Austro-Węgier. Za gospodarzy Galicji Wschodniej uważali się i Ukraińcy i Polacy. Głównymi celami rozpoczętej w listopadzie wojny było przejęcie Lwowa i zapewnienie sobie wyłącznego dostępu do niecki naftowej z Drohobyczem i Borysławiem. Przywódcy obu społeczeństw prawie do końca I wojny światowej lekceważyli aspiracje Żydów galicyjskich, pomimo że Żydzi stanowili trzecią pod względem liczebności grupę narodową. Ukraińscy przywódcy krótko przed wybuchem otwartego konfliktu z Polakami, sięgnęli po wsparcie społeczności żydowskiej dla swoich planów wydzielenia Galicji Wschodniej i utworzenia nowej organizacji państwa. Ukraińców poparli głównie syjoniści. Ci, dzięki swym wpływom, wpłynęli na postrzeganie polsko-ukraińskiego konfliktu na zachodzie Europy i w USA. Na początku trzeciej dekady listopada doszło do pogromu antyżydowskiego we Lwowie. Przedstawione poniżej źródło to fragment memoriału Żydowskiego Komitetu Ratunkowego dla ofiar pogromów lwowskich z 16 grudnia 1918 r., który wręczono przedstawicielom polskiego ministerstwa spraw zagranicznych.

Sport w Republice Tureckiej Strona

Przytoczony fragment reportażu dziennikarskiego z 1925 r. stanowi obserwację autorki na temat rozwoju sportu w Republice Tureckiej, szczególnie piłki nożnej. Zwraca ona uwagę na zainteresowanie młodzieży jakim cieszy się ta dyscyplina sportu, zarówno wśród dziewcząt jak i chłopców.

Fragment wspomnień sierżanta Bourgogne’a Strona

Przytoczony fragment wspomnień sierżanta Bourgogne’a opisuje warunki w jakich przebiegał odwrót armii Napoleońskiej zimą 1812 r. Autor w bardzo naturalistyczny sposób opisuje chłód, zmęczenie i głód, które towarzyszyły francuskim żołnierzom.

Wojciech Kossak, Odwrót spod Moskwy. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Edukacja ubogich w Szkocji Strona

Krystyn Lach Szyrma, uczestnik powstania listopadowego, odbył w latach 1823-1824 odbył podróż po Anglii i Szkocji. Swoje obserwacji opublikował w trzytomowej pracy wydanej w Warszawie w 1828 r. Zamieszczony fragment źródła pochodzi z pierwszego temu relacji i przedstawia obserwacje autora na temat edukacji ubogich w Szkocji.

Thomas Annan, Slumsy w Glasgow. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Opis warunków życia i pracy pracowników w Birmingham w 1949 r. Strona

W 1949 roku wiele kluczowych gałęzi przemysłu, takich jak węgiel, stal, gaz, energia elektryczna i koleje, zostało znacjonalizowanych przez rząd Partii Pracy pod kierownictwem Clementa Attlee. Miało to na celu poprawę warunków pracy i płacy robotników poprzez większą kontrolę państwa nad warunkami zatrudnienia. Był to czas przejściowy dla robotników brytyjskich, z jednej strony przynoszącym wiele korzyści w postaci reform socjalnych i narodowych, ale z drugiej strony nadal obarczonym wyzwaniami ekonomicznymi i społecznymi wynikającymi z powojennej odbudowy kraju. Artykuł z „Robotnika Polskiego w Wielkiej Brytanii” opisuje warunki życia i pracy pracowników w Birmingham.

Pierwszy dzień pobytu Napoleona w Wilnie Strona

W 1812 roku Wilno stało się ważnym punktem w kampanii napoleońskiej podczas inwazji na Rosję. Po przekroczeniu granicy rosyjskiej Napoleon Bonaparte dotarł do Wilna w połowie czerwca tego roku. Miasto pełniło rolę strategicznego centrum dla wojsk francuskich. Francuzi zajęli Wilno bez większego oporu, a Napoleon spędził tam kilka dni, organizując swoje wojska i planując dalsze działania. W mieście odbywały się narady wojskowe, a także spotkania z lokalnymi elitami. Pobyt Napoleona w Wilnie był jednak krótkotrwały, ponieważ już w lipcu armia francuska rozpoczęła dalszy marsz w głąb Rosji. Wilno, będące wówczas ważnym węzłem komunikacyjnym, stanowiło istotny punkt na drodze do Moskwy. Artykuł z „Kuriera Litewskiego” opisuje pierwszy dzień pobytu Napoleona w litewskiej stolicy 28 lipca.

Vasily Timm, Wielka armia w Wilnie. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Żebractwo w Londynie w 1812 r. Strona

W XIX wieku Europa przechodziła głębokie zmiany społeczne i gospodarcze związane z rewolucją przemysłową. Szybka industrializacja, urbanizacja oraz migracja ludności wiejskiej do miast spowodowały znaczące przekształcenia w strukturze społecznej i ekonomicznej. Londyn, jako jedno z największych miast europejskich, zmagał się z poważnym problemem żebractwa. Migracja ludności w poszukiwaniu pracy prowadziła do przeludnienia i złych warunków bytowych. Wiele osób, które nie mogły znaleźć stałego zatrudnienia, było zmuszonych do żebrania. Mimo podejmowanych wysiłków, zarówno w Londynie, jak i w innych stolicach europejskich, walka z tym problemem była trudna i często nieskuteczna. Artykuł z „Rozmaitości. Pisma dodatkowego do Gazety Lwowskiej” przedstawia problem ustrukturyzowanej organizacji żebractwa w Londynie w 1821 r.

Horace Warner, Spitalfields Nippers. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Obecny stan oświaty u Turków. Strona

Na początku XIX wieku Turcja, będąca wówczas częścią Imperium Osmańskiego, znajdowała się w stanie głębokiej stagnacji i kryzysu. Państwo zmagało się z licznymi problemami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi, które wymagały pilnych reform. Społeczeństwo tureckie było zróżnicowane etnicznie i religijnie, co często prowadziło do napięć i konfliktów. Mniejszości narodowe i religijne, takie jak Grecy, Ormianie i Żydzi, miały własne struktury społeczno-ekonomiczne i często cieszyły się pewną autonomią. System edukacji był słabo rozwinięty, a analfabetyzm powszechny. Artykuł z „Rozmaitości. Pisma dodatkowego do Gazety Lwowskiej” przedstawia stan oświaty w Turcji, w latach 20. XIX w. będący odbiciem ówczesnych wewnętrznych problemów państwa.

Rzeka Mississipi, jej szybkość i niebezpieczeństwo żeglugi. Strona

Missisipi odegrała kluczową rolę w rozwoju handlu rzecznego, transportu oraz osadnictwa w Stanach Zjednoczonych na początku XIX wieku. Jako jedna z największych rzek Ameryki Północnej, stanowiła główną arterią komunikacyjną dla całego regionu środkowego i południowego USA. W tym okresie rzeka stała się główną drogą transportu dla towarów rolnych, szczególnie bawełny, tytoniu i zbóż, które były eksportowane z południa kraju na północ oraz do Europy. Rozwój parowców na początku XIX wieku zrewolucjonizował handel rzeczny na Missisipi. Dzięki nim możliwy stał się szybki i bardziej niezawodny transport towarów, co znacząco obniżyło koszty przewozu i zwiększyło zyski. Rzeka połączyła regiony produkujące zboża i surowce rolne z dużymi rynkami zbytu, takimi jak Nowy Orlean, który stał się jednym z najważniejszych portów Ameryki. Dzięki temu Missisipi była kluczowa dla rozwoju gospodarki całego regionu. Fragment zamieszczonego artykułu przedstawia warunki żeglugi rzecznej w latach 20. XIX w.

Henry Lewis, Ilustrowana dolina Missisipi. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

List barona Christopha Burhardta von Vietinghoffa do André Thouin Strona

André Thouin, francuski botanik prowadził liczna korespondencję opierająca się na wymianie nasion, roślin oraz informacji z innymi pasjonatami. Wśród niech znalazł się baron Christoph Burhardt von Vietinghoff właściciel m.in. Marienburga. Do listu z 1816 r. dołączona została lista 182 roślin, oznaczanych + lub – z prośbą o przesłanie brakujących nasion. List ten jest interesujący na kilku płaszczyznach, pokazuje nie tylko XIX-wieczne zainteresowanie nauką ale także zawiera informacje o ówczesnej sytuacji politycznej.

André Thouin. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Przemówienie premiera Augustinasa Voldemarasa na temat litewskiej polityki zagranicznej Strona

W 1918 roku Litwa ogłosiła niepodległość, co było wynikiem długotrwałych dążeń narodowych oraz zmieniającego się kontekstu politycznego w Europie po I wojnie światowej. 16 lutego 1918 roku, w wyniku działań Rady Litewskiej, Litwa formalnie proklamowała niepodległość, co zostało szybko uznane przez kilka państw, w tym Niemcy. Kluczową rolę w tym procesie odegrały wydarzenia związane z upadkiem Imperium Rosyjskiego oraz osłabieniem Niemiec, co otworzyło drogę do realizacji aspiracji narodowych. Po proklamacji niepodległości Litwa stanęła jednak przed wieloma wyzwaniami. Kraj borykał się z problemami wewnętrznymi, takimi jak brak stabilnej administracji oraz walki o władzę między różnymi grupami politycznymi. W 1919 roku Litwa musiała zmierzyć się z inwazją bolszewików, a także z konfliktem z Polską o Wilno i jego okolice, co dodatkowo skomplikowało sytuację. Przemówienie Augustinasa Voldemarasa, które wygłosił na posiedzeniu sejmu w 1927 podsumowuje te pierwsze, trudne lata młodej litewskiej państwowości.

Augustinas Voldemaras. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Gra dyplomatyczna Anglii i Francji w czasie rewolucji amerykańskiej Strona

„Gazeta Warszawska”, gazeta, która wchłonęła „Wiadomości Warszawskie”, dziedzicząc monopol informacyjny w Koronie. Przekazywała przeróżne informacje; od spraw lokalnych, demograficznych, ekonomicznych, geograficznych, politycznych, historii zwykłych ludzi, po traktaty prawne. Wskazywała państwo, którego dotyczą informacje, czasem jedynie, skąd je otrzymała. W przeciwieństwie do poprzedniej gazety, ta przejawiała treści sensacyjne, bardziej była skupiona na wywoływaniu emocji niż podawaniu faktów. Redaktor gazety Stefan Łuskina pierwotnie podchodził entuzjastycznie do rewolucji amerykańskiej, lecz z czasem zmienił do niej stosunek. Źródło dotyczy gry dyplomatycznej pomiędzy Anglikami a Francuzami odnośnie rewolucji amerykańskiej, zanim Francja formalnie przystąpiła do wojny.

John Trumbull, Poddanie się gen. Burgoyne'a. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Przemówienie księżniczki Elżbiety do dzieci z 13 października 1940 r. Strona

Przemówienie księżniczki Elżbiety (przyszłej królowej Elżbiety II) do dzieci z 13 października 1940 roku to pierwsze wystąpienie radiowe córki Jerzego VI, króla Wielkiej Brytanii. Księżniczka miała wówczas 14 lat. Powstało ono za namową Winstona Churchilla i zostało nadane w programie BBC's Children's Hour, który był adresowany do dzieci i młodzieży całego Imperium Brytyjskiego.

Królowa Maria z księżniczkami Elżbieta i Małgorzatą Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Przemówienie prezydenta USA Ronalda Regana w Berlinie Zachodnim z 12 czerwca 1987 r. Strona

Przemówienie prezydenta USA Ronalda Reagana w Berlinie Zachodnim z dnia 12 czerwca 1987 roku uważane jest za ważny krok na drodze do zakończenia zimnej wojny. Pretekstem samej wizyty były obchody 750-lecia Berlina. Najważniejszą częścią przemówienia był apel przywódcy Zachodu (Rolanda Reagana) – prezydenta USA do przywódcy Wschodu – sekretarza generalnego KC KZPR (Michaiła Gorbaczowa) o zburzenie muru berlińskiego (co miało doprowadzić do końca zimnej wojny przez upadek żelaznej kurtyny).

Roland Reagan w Berlinie Zachodnim. Domena Publiczna via Wikimedia Cammons.

Mowa Adolfa Hitlera z 30 stycznia 1944 r. Strona

Mowa Adolfa Hitlera z 30 stycznia 1944 roku była kolejną próbą zdolności krasomówczych, manipulacji oraz próby przekonania narodów podbitych przez III Rzeszę (w tym Polaków) do opowiedzenia się po stronie hitlerowskich Niemiec i przeciwstawiania się wrogom tego kraju, ze ZSRR na czele. Hitler odwołuje się do podbojów i agresji Sowietów, wskazując ich jako główne zagrożenie dla historii i kultury europejskiej. Wylicza również błędy i zaniechania ze strony państw Zachodu, udowadniając, ze w jego mierze nie są oni godni zaufania. Jest to przykład jednego z wielu druków ulotnych, które można było znaleźć na okupowanych przez Niemców ziemiach polskich, m.in. w Warszawie.

Adolf Hitler, 1944 r. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Exposé rządowe kanclerza Niemiec Willy’ego Brandta ze 28 października 1969 r. Strona

Exposé rządowe kanclerza Niemiec Willy’ego Brandta wygłoszone 28 października 1969 roku przed Bundestagiem dotyczące polityki Niemiec (tzw. Ostpolitik) wobec komunistycznych państw Europy Środkowo-Wschodniej na drodze tzw. normalizacji. Uznaje się, że ww. mowa stała się fundamentem polityki wewnętrznej i zewnętrznej Republiki Federalnej Niemiec i miała swoje przełożenie na losy Europy w XX wieku.

Willy Brandt. The Pritzker Family National Photography Collection, CC BY 4.0 via Wikimedia Commons

Przemówienie do narodu cesarza Hirohito z 15 sierpnia 1945 r. Strona

Przemówienie do narodu cesarza Hirohito nadane przez japońskie radio, 15 sierpnia 1945 informowało o poddaniu się Japonii, co doprowadziło do zakończenia II wojny światowej. Przemówienie to jest pierwszym znanym przypadkiem przemówienia japońskiego cesarza do zwykłych ludzi (za pomocą nagrania). Nie zostało ono nadane bezpośrednio – odtworzono je z nagranego wcześniej zapisu fonograficznego.

Cesarz Hirohito w okresie II wojny światowej. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Przemówienie niemieckiego prezydenta Romana Herzoga z 1 sierpnia 1994 r. Strona

Przemówienie niemieckiego prezydenta Romana Herzoga wygłoszone 1 sierpnia 1994 roku na Placu Krasińskich w Warszawie w 50. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim okazało się bardzo istotne i było kolejnym krokiem ku poprawieniu stosunków polsko-niemieckich. Prezydent Niemiec, prosząc o wybaczenie za zbrodnie nazistowskie, przyczynił się do kolejnego kroku ku zjednoczonej Europie i późniejszym członkostwie Polski zarówno w NATO, jak i Unii Europejskiej.

Roman Herzog. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Mowa inauguracyjna prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta z 4 marca 1933 r. Strona

Mowa inauguracyjna prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta, została wygłoszona 4 marca 1933 roku i trwała 20 minut. Dotyczyła planu z radzenie sobie z Wielkim Kryzysem za pomocą Nowego Ładu – programu reform ekonomiczno-społecznych. Jednym z najsłynniejszych cytatów tego przemówienia jest zdanie Jedyną rzeczą, której musimy się bać, jest sam strach.

Franklin D. Roosevelt w 1933 r. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Depesza tajnego radcy Abeckena do Ottona von Bismarcka Strona

Dokumenty opisują wydarzenia związane z żądaniem hr. Benedetti, ambasadora Francji, od króla, aby zobowiązał się na zawsze nie akceptować kandydatury Hohenzollernów. Król odmówił, tłumacząc, że nie można składać takich permanentnych zobowiązań. W międzyczasie, król otrzymał potwierdzenie od księcia Hohenzollerna, co skłoniło go do podjęcia decyzji o nieprzyjmowaniu hr. Benedettiego i przekazaniu mu, przez adiutanta, że nie ma nic więcej do powiedzenia. Dodatkowo, wspomniano o depeszy Bismarcka, dotyczącej rezygnacji księcia Hohenzollerna, która miała miejsce po oficjalnym powiadomieniu przez rząd hiszpański, co również spotkało się z odmową ze strony króla w kontekście kolejnych zobowiązań. Król rozważał, czy nie należy upublicznić postanowień związanych z żądaniem Benedettiego oraz jego odrzuceniem.

Karykatura autorstwa A.G. Racey Strona

Postać w ręku dzierży młot, na którego boku widnieje napis „Army”,oznaczający armię. Młot wymierzony jest w łańcuch, na którego ogniwach wypisanesą dominia Wielkiej Brytanii. Nakryciem głowy jest niemiecki hełm z okresu I wojny światowej.

A. G. Racey, Welding not breaking the British Empire .... Wellcome Collection 571987i

Karykatur autorstwa Herbert Blocka z 1939 r. Strona

Pochodząca z 1939 r. karykatura przedstawia dwóch mężczyzn. Jeden z nich trzyma plakat z napisem „isolation”, który odwołuje się do doktryny izolacjonizmu. Drugi wskazuje dłonią mapę znajdującą się w tle. Na mapie większość państw i kontynentów została pomalowana na czarno i mają na sobie flagi Niemiec, Rosji i Japonii.

Herbert Block, Is this what you mean?, Library of Congress Prints and Photographs Division Washington, D.C. 20540 USA.

Urodziny Napoleona Bonapartego w Hamburgu Strona

Gazeta Warszawska - jest to jedna z pierwszych gazet warszawskich, które wydawane były regularnie przez długi czas. Założona została po kasacie zakonu Jezuitów w 1774 roku pod nazwą “Wiadomości Warszawskie”, była najstarszym dziennikiem. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem jednego z artykułów, który dotyczył świętowania urodzin Napoleona Bonapartego w Hamburgu.

List Otto von Bismarcka do generała Leopolda von Gerlacha Strona

Fragment korespondencji Otto von Bismarcka do generała Leopolda von Gerlacha (1795-1877) dotycząca obaw „żelaznego kanclerza” związanych z planami matrymonialnymi następcy tronu Fryderyka III, który planował wziąć ślub z najstarszą córką królowej Wiktorii, również Wiktorią Koburg.

Fryderyk III i Wiktoria. Galerie Bassenge, domena publiczna via Wikimedia Commons

Fragment dziennika Frederica Robinsona Strona

Jest to fragment dziennika Frederica Robinsona brytyjskiego żołnierza biorącego udział w Wojnie Krymskiej (1853-1856). We fragmencie tym autor opisuje problemy z jakimi borykali się żołnierze oblegający Sewastopol, jak również relacje panujące w wielonarodowym wojsku złożonym m.in. z Indyjczyków, Turków, Brytyjczyków czy Francuzów.

Valentin Ramirez, Oblężenie Sewastopola. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Fragment wspomnień Stefana Zweiga Strona

Fragment wspomnień Stefana Zweiga, w których piszę o tym jak postrzegane były przez jego pokolenie Austro-Węgry. Obraz ten jest przesadzony, idylliczny, podczas gdy współczesność (wspomnienia zostały napisane w latach 1939-1941) jest przedstawiona jako czas utraty wiarę we wszystko to, co stanowiło o zaletach końca XIX wieku; a więc dobrobytu, poczucia bezpieczeństwa, czy wolności osobistej.

Stefan Zweig. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Opis japońskiej niechęci do modernizacji Strona

W XIX wieku Japonia była społeczeństwem głęboko przywiązanym do tradycji, które czerpało z wieków feudalnych, w tym z zasad bushido, silnych więzi rodzinnych oraz bogatej kultury sztuki i literatury. Społeczność była zorganizowana w system klasowy, z samurajami na czołowej pozycji, a religia shinto i buddyzm kształtowały codzienne życie. Tradycyjne rzemiosła, takie jak ceramika, kaligrafia czy ikebana, były cenione i pielęgnowane. Fragment utworu Édouarda Fraissineta przedstawia japońskie przywiązanie do tradycji.

Samurajowie. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Znaczenie budowy Kolei Transsyberyjskiej Strona

Budowa Kolei Transsyberyjskiej, rozpoczęta w 1891 roku, miała istotne znaczenie dla handlu z Chinami i Japonią oraz dla integracji gospodarczej Europy z Azją. Kolej, o długości około 9 tys. km, łączy Moskwę z Władywostokiem, a jej budowa umożliwiła szybki transport surowców i towarów między Rosją a Azją. Budowę zakończono w 1916 r. Kolej transsyberyjska odegrała kluczową rolę w integracji gospodarczej kontynentów, stając się ważnym elementem nowoczesnych szlaków handlowych. Połączenie kolejowe przyczyniło się do rozwoju miast, wzrostu handlu i wymiany kulturalnej, znacznie wpływając na dynamikę relacji między Europą a Azją. Poniższy artykuł przedstawia przewidywania rozwoju gospodarczego po zakończeniu budowy.

Uroczyste rozpoczęcie kładzenia torów Kolei Transsyberyjskiej we Władywostoku. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Opisu ludów zamieszkujących gubernię irkucką Strona

Przedstawiony fragment dotyczący opisu ludów zamieszkujących gubernię irkucką, pochodzi z listu Anastazego Ihnatowicza, bernardyna który w 1820 r. znalazł się na Syberii. Cały list dotyczy jego podróży misyjnej. Katoliccy duchowni, którzy przybyli na Syberię, często opisywali miejscowe ludy w kontekście swojej misji chrystianizacyjnej. Ich narracje koncentrowały się na różnorodności kulturowej i religijnej tubylców, a także na ich zwyczajach i tradycjach. W ich opisach można znaleźć zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty oceny rdzennych kultur, przy czym ważnym motywem była często misja edukacyjna i cywilizacyjna. Tego rodzaju relacje stanowią dziś cenne źródło wiedzy o kontaktach międzykulturowych oraz wpływie chrześcijaństwa na tradycyjne społeczności Syberii.

Buriaci (1939 r.). Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Postęp zagłady Strona

W XIX wieku rdzenni Amerykanie, zwłaszcza plemiona zamieszkujące tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, byli niesprawiedliwie traktowani przez władze i kolonizatorów. Byli systematycznie wywłaszczani ze swoich ziem, często wbrew zawartym traktatom. Władze federalne nie dotrzymywały obietnic, a agenci rządowi nadużywali swojej władzy, oszukując i wyzyskując rdzenną ludność. Głód, bieda i choroby były powszechne w rezerwatach, a próby walki o prawa spotykały się z brutalną odpowiedzią militarną. Opinia publiczna ignorowała ich cierpienie, a ich walka o przetrwanie była często przedstawiana jako zagrożenie dla amerykańskiej cywilizacji, co prowadziło do dalszych represji. Prezentowany fragment artykułu przedstawia hipokryzję ówczesnej opinii publicznej.

Metropolitan Museum of Art, CC0, via Wikimedia Commons

Dobroczynność państwowa w Anglii Strona

W XIX wieku Anglia doświadczyła znacznych zmian społecznych i gospodarczych, które miały wpływ na życie ubogich mieszkańców. W obliczu rewolucji przemysłowej, urbanizacji i wzrostu liczby ludności, problem biedy stał się coraz bardziej widoczny. W odpowiedzi na te wyzwania wprowadzono szereg reform dotyczących dobroczynności i zasiłków dla ubogich. Kluczowym dokumentem regulującym pomoc dla ubogich był Poor Law Amendment Act z 1834 roku, który zreformował wcześniejsze prawo dotyczące biedy. Ustanowiono w nim system pracy dla ubogich, co prowadziło do zakładania workhouse'ów – instytucji, w których biedni mogli otrzymać schronienie i jedzenie w zamian za pracę. Praca w takich domach była często ciężka i brutalna, co skutkowało krytyką ze strony reformatorów społecznych. W miastach zaczęły również powstawać organizacje dobroczynne, które starały się wspierać ubogich w bardziej humanitarny sposób. Wolontariusze i filantropi podejmowali nowe inicjatywy, oferując edukację, wsparcie zdrowotne i pomoc duchową. W szczególności rozwijał się ruch na rzecz poprawy warunków życia robotników, co ostatecznie doprowadziło do powstania związków zawodowych i dążenia do reform społecznych. Prezentowany artykuł przedstawia powody oraz sposób organizowania pomocy ubogim w Anglii.

Grupa dzieci przed domem pracy. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Reklama wszędzie! Strona

Rozwój reklamy w Ameryce w XIX wieku, szczególnie w Nowym Jorku, był odpowiedzią na dynamiczny rozwój gospodarczy, urbanizację oraz zmiany społeczne tego okresu. W miarę jak kraj przechodził przez rewolucję przemysłową, zwiększał się także przepływ towarów, co wymuszało konieczność efektywnego komunikowania się z konsumentami. Wczesne formy reklamy przez pierwszą część XIX wieku obejmowały głównie ogłoszenia w gazetach i czasopismach. W drugiej połowie stulecia reklama wizualna zaczęła odgrywać coraz większą rolę. Plakaty, szyldy i inne formy reklamy wizualnej zdominowały przestrzeń miejską Nowego Jorku. Inne innowacje w reklamie obejmowały także wprowadzenie reklamy na środkach transportu, takich jak tramwaje czy autobusy, co stało się popularne pod koniec XIX wieku. W miastach takich jak Nowy Jork, reklama zewnętrzna stała się nieodłącznym elementem miejskiego krajobrazu. Przytaczany fragment artykułu z 1893 r. przedstawia obserwacje na temat nowojorskich reklam.

Widok na Broadway. South Street Seaport Museum, sygn. 2016.003.0052

Astolphe de Custine o caracie i rosyjskiej propagandzie Strona

Listy z Rosji Markiza Astolphe de Custine - jest to relacja z podróży po Imperium Rosyjskim, napisana przez wywodzącego się z arystokracji markiza de Custine, który otrzymał od Mikołaja I pozwolenie na podróż po Rosji. Odwiedził on, m.in. Petersburg, Moskwę, Jarosław czy Niżny Nowogród. W swojej relacji uwiecznił obraz społeczeństwa rosyjskiego, jak również aspekty administracyjne, związane z funkcjonowaniem władzy. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem Listów z Rosji, w którym autor przewiduje, jaką formę przyjmą przyszłe wojny krajów Zachodu, ocenia politykę rosyjską oraz jej formę władzy, a także zwraca uwagę na zgubną rolę prasy w szerzeniu propagandy. Krytycznie odnosi się do rosyjskiego systemu rządów.

Moskwa w 1898 r. Rijksmuseum, CC0, via Wikimedia Commons.

Proklamacja emancypacji, Proklamacja 95 Strona

Proklamacja emancypacji, Proklamacja 95 - akt prawny wydany 22 września 1862 roku przez ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych, Abrahama Lincolna, który znosił niewolnictwo. Był to dekret prezydencki, który ostatecznie wszedł w życie 1 stycznia 1863 roku, a swoim zasięgiem obejmował jedynie obszar Skonfederowanych Stanów Ameryki, czyli tzw. Konfederacji.

Proklamacja emancypacji. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Mapy kolonii europejskich w 1884 i 1912 roku Strona

Mapy kolonii europejskich w 1884 i 1912 roku - dwie mapy, z których górna ukazuje europejskie kolonie w roku 1884, zaś dolna w roku 1912, a więc niedługo przed wybuchem I wojny światowej. Obie mapy ukazują kolonie takich krajów, jak Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Holandia, Francja, Włochy, Niemcy czy Stany Zjednoczone. Obie mapy zaś, analizowane razem, ukazują zmiany terytoriów kolonialnych, jakie nastąpiły w przeciągu 28 lat.

Mapy kolonii europejskich w 1884 i 1912 roku. Biblioteka Narodowa, sygn. ZZK 9 346 A

Francjo, ratuj! Strona

Rysunek “Francjo Ratuj!” - grafika/rysunek będący alegorią Kongresu Wiedeńskiego oraz sytuacji w Europie w pierwszych dekadach XIX wieku. Trzech mężczyzn w mundurach wypuszcza trzy strzały do ptaka niosącego proporzec z napisem w języku francuskim “Polska” oraz “Francja”. Odnosi się on więc do nadziei, jakie we Francji pokładano w czasie Wojen Napoleońskich. U dołu ilustracji znajdują się strzały wbite w proporzec z napisem znaczącym “Kongres Wiedeński”. Po prawej zaś znajduje się, prawdopodobnie, nagrobek z napisem “Poniatowski”.

Francjo ratuj! Domena publiczna via Biblioteka Narodowa, sygn. G.14183.

Parowóz Strona

Kalendarz Krakowski na rok 1850 - jest to wydawnictwo w formie publikacji drukowanej (XIX wiek) lub rękopiśmiennej (przed wynalezieniem druku), w której umieszczano, oprócz oczywistych treści kalendarzowo-astronomicznych, również wszelkie inne treści, które mogły zainteresować czytelnika. W kalendarzach więc znajdowały się, m.in. porady medyczne, rolnicze, wzmianki o ważnych wydarzeniach politycznych czy też technicznych. Pisano również o przepowiedniach meteorologicznych, jak również o wynalazkach bieżących. Nie zapominano również o umieszczeniu ważnych dla czytelnika informacji, takich jak terminy jarmarków, w tym przypadku galicyjskich, jak również oznaczenie świąt wielu religii. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wspomnianego Kalendarza Krakowskiego na rok 1850, w którym opisana została jedna z najnowszych zdobyczy techniki - maszyna parowa, która stała się symbolem rewolucji przemysłowej na świecie.

Lokomotywa "Pionier", ok. 1885 r. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Przygotowania do stłumienia powstania weneckiego Strona

Gazeta Codzienna - był to dziennik wydawany w Warszawie w latach 1831 - 1861, którego redaktorem był początkowo Damazy Dzierożyński, zaś później Józef Ignacy Kraszewski. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem artykułu zawartego w numerze 100, z 12 kwietnia 1848 roku i dotyczy życia byłego francuskiego króla, Ludwika Filipa I w Anglii, do której uciekł w czasie rewolucji lutowej, a także przygotowań wojska austriackiego do stłumienia powstania weneckiego w ramach Wiosny Ludów.

Proklamacja Republiki św. Marka. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Układ pokojowy po wojnie francusko-pruskiej Strona

Zbiór Praw Państwa Niemieckiego - znane jako Dziennik Ustaw Rzeszy, był to oficjalny, urzędowy biuletyn państwa niemieckiego w różnych okresach jego istnienia. Pierwsze jego wydanie ukazało się jako numer 19, 8 maja 1871 roku. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wymienionego pod nazwą Układ pokojowy po wojnie francusko-pruskiej, w którym wymieniane są postanowienia pokoju po wojnie francusko-pruskiej.

Anton von Werner, Proklamacja Cesarstwa Niemieckiego. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

List Księcia Orleanu do Ludwika XVIII Strona

List Księcia Orleanu do Ludwika XVIII znajdujący się w publikacji Mój Dziennik, albo Pamiętniki Ludwika Filipa, byłego króla Francuzów Tom 2 - są to wspomnienia spisane przez byłego króla Francji, Ludwika Filipa I, spisywane po jego detronizacji, podczas pobytu w Anglii w latach 1848 - 1850, kiedy to parał się działalnością pisarską oraz publicystyczną. W Moim Dzienniku znajdują się ponadto dawne listy Ludwika FIlipa, które pisał zanim został królem, m.in. do Księcia Wellington, czyli do Arthura Wellesley, jak również do Ludwika XVIII. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem listu Księcia Orleanu, którym był wówczas Ludwik Filip, do Ludwika XVIII, francuskiego króla przywróconego na tron po porażce Napoleona. We fragmencie tym autor odnosi się do sytuacji Ludwika XVIII w czasie tzw. 100 dni Napoleona.

Franz Xaver Winterhalter, Ludwik Filip I. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Opis okolic Londynu Strona

Anglia i Szkocya: przypomnienia z podróży roku 1823-1824 odbytey, Tom 3 - wspomnienia z podróży po Wyspach Brytyjskich spisane przez Krystyna Lacha-Szymę, w których opisuje wszelkie aspekty funkcjonowania Anglii, ludzi ją zamieszkujących, miast oraz działalności gospodarczej i społecznej. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wymienionych wspomnień, w którym autor opisuje miejscowości położone w okolicach Londynu, jak również podaje kilka szczegółów dotyczących samego Londynu.

Hampton. Yale Center for British Art, domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Ubóstwo w Anglii Strona

Wspomnienia z podróży. Anglia - Szkocya, Tom 2 - jest to pamiętnik o charakterze relacji z podróży Teodora Tripplina, które autor odbywał w latach 40 XIX wieku. Oprócz Anglii i Szkocji odwiedził również Danię i Szwecję, a także praktykował we Francji jako lekarz. w swoich wspomnieniach zawarł obserwacje dotyczące społeczeństw odwiedzonych krajów, jak również aspektów politycznych czy gospodarczych. Prezentowany poniżej tekst źródłowy to fragment Wspomnień, w którym autor zwraca uwagę na problem ubóstwa w bogatym kraju, jakim była Anglia.

Gustave Doré, Wentworth Street, Whitechapel. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Wrażenia ze zwiedzania Partenonu Alphonse’a de Lamartine'a Strona

Podróż na Wschód - jest to dziennik podróży spisany przez Alphonse’a de Lamartine'a, w którym autor zawarł opisy kilku regionów, m.in. krajów bliskowschodnich, takich jak Turcja, Liban czy Syria, ale również podróżował po krajach południowej Europy, jak Cypr, Grecja czy Serbia. Podróż de Lamartine’a trwała 18 miesięcy w latach 1832-1833, podczas których towarzyszyła mu żona oraz córka. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wspomnianego dzieła, w którym autor opisuje swoje wrażenia ze zwiedzania Partenonu oraz snuje refleksję nad zmianami, jakie dokonywały się w ciągu wieków.

James Stuart, Parteon. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Dawny ustrój i rewolucja Strona

Dawny ustrój i rewolucja - jest to esej filozoficzno-polityczny autorstwa Alexisa de Tocqueville’a, o Rewolucji Francuskiej, w którym autor analizował jej przyczyny, przebieg oraz skutki, próbując zrozumieć jej znaczenie dziejowe dla ludzkości. W niżej prezentowanym tekście źródłowym, który jest fragmentem pracy Tocqueville’a, autor robi swoisty przegląd opinii innych autorów na temat Rewolucji Francuskiej, jak również wskazuje i opisuje niszczycielski charakter rewolucji.

Zdobycie Bastyli. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Krytyka absolutyzmu w "Dziennikach" Lwa Tołstoja Strona

Dzienniki 1847 - 1894, Tom 1 - spisywane codziennie relacje z każdego dnia przez Lwa Tołstoja. Pierwszy zapis w dzienniku pochodzi z marca 1847, zaś ostatni z 3 listopada 1910 roku. W dziennikach zawierał on przemyślenia nie tylko związane z wydarzeniami dni bieżących, ale również analizy przeczytanych lektur, jak na przykład, Instrukcja, czy też Uniwersał Katarzyny II. W niżej prezentowanym tekście źródłowym, będącym fragmentem Dzienników, autor krytykuje rządy absolutne, za przykład stawiając Katarzynę II.

Ilya Repin, Lew Tołstoj. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie Strona

Górnoślązak. Pismo codzienne, poświęcone sprawom ludu polskiego na Śląsku - był to górnośląski dziennik wydawany w języku polskim w Katowicach w latach 1902 - 1933. Założony został w Poznaniu w 1901 roku z inicjatywy Wojciecha Korfantego. Dziennik zawierał treści nie tylko informacyjno-polityczne, ale także społeczno-kulturalne. Zamieszczane w nim były również powieści w odcinkach. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem jednego z artykułów, w którym zrelacjonowano przebieg zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie.

Achille Beltrame, Gavrilo Princip strzela do pary książęcej. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Emancypacja kobiet w Stanach Zjednoczonych i Europie Strona

Pisma Henryka Sienkiewicza. Listy z podróży to zbiór reportaży spisanych przez polskiego laureata Nagrody Nobla, Henryka Sienkiewicza, w których relacjonuje on swoją podróż z Londynu do Liverpoolu, rejs po oceanach, pobyt w Nowym Jorku oraz podróże po Stanach Zjednoczonych. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem Listów z podróży, w którym Sienkiewicz porównuje kwestię emancypacji kobiet, jaka miała miejsce w Stanach Zjednoczonych i w Europie.

Członkinie National American Woman Suffrage Association. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Zjazd Trzech Cesarzy w Skierniewicach Strona

Gazeta Kielecka - była czasopismem wydawanym w Kielcach w latach 1870 – 1939. Została założona z inicjatywy Leona Gautiera, naczelnika powiatu kieleckiego, a także Morica Goldhaara, kieleckiego księgarza i społecznika. Gazeta miała, głównie, spełniać program pracy organicznej. Obawiano się małego zainteresowania, głównie ze względu na to, że ówczesne Kielce liczyły około 7000 mieszkańców. Rozszerzono więc granice geograficzne działalności gazety na całą gubernię kielecką. Tekst źródłowy jest fragmentem artykułu, dotyczącym spotkania trzech cesarzy, czyli tzw. Zjazdu Trzech Cesarzy w Skierniewicach.

Aleksander III, Franciszek Józef I i Wilhelm I w Skierniewicach. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Okupacja północnych Włoch przez wojska francuskie Strona

Gazeta Korrespondenta Warszawskiego i Zagranicznego - była to gazeta wydawana w latach 1792 - 1835 w Warszawie. Początkowo czasopismo nosiło nazwę Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Krajowe i Zagraniczne, od 1815 roku nastąpiła zmiana nazwy na Gazeta Korrespondenta Warszawskiego i Zagranicznego. W późniejszym okresie nastąpiło jeszcze kilka zmian nazwy, m.in. na Korrespondent Warszawski, a następnie Korrespondent. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem jednego z artykułów, w którym mowa jest o wojskach francuskich okupujących północne Włochy, jak również o utrudnianiu działań handlowych Anglii.

Bernardino Poccetti, Livorno. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Rola Otto von Bismarcka w zawiązywaniu sojuszy niemieckich Strona

Prawda. Tygodnik Polityczny, Społeczny i Literacki - tygodnik wydawany w latach 1881 - 1915 w Warszawie, wydawany i redagowany do 1902 roku przez Aleksandra Świętochowskiego. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem artykułu opisującego rolę Bismarcka w zawiązywaniu sojuszy niemieckich, jak i oceniającym jego dotychczasowy dorobek w ramach polityki wewnętrznej i zewnętrznej.

Immanuel Giel, Otto von Bismarck. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Pogrzeb ofiar 23 i 24 lutego 1848 roku Strona

Funérailles des Victimes des 23 et 24 février 1848/ Marche du Cortège - tłumacząc na język polski nazwa ilustracji brzmi Pogrzeb ofiar 23 i 24 lutego 1848 roku/Marsz procesyjny. Jest to litografia autorstwa dwóch francuskich rysowników - Julesa Gaildrau oraz Charlesa Fichot. Przedstawia ona marsz procesyjny przez Paryż. Tłum zgromadzony jest pod Łukiem Triumfalnym i odprowadza pojazdy z ofiarami wydarzeń rewolucji lutowej 1848 roku. Na ilustracji znajduje się wiele symboli narodowych francuskich w postaci głównie flag. Marsz odbył się 4 marca 1848 roku.

Jules Gaildrau, Charles Fichot, Pogrzeb ofiar 23 i 24 lutego 1848 roku. Biblioteka Narodowa, sygn. G.49078/II

Teoria ewolucji Strona

Prawda. Tygodnik Polityczny, Społeczny i Literacki - tygodnik wydawany w latach 1881 - 1915 w Warszawie, wydawany i redagowany do 1902 roku przez Aleksandra Świętochowskiego. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem artykułu opisującego teorię ewolucji Karola Darwina. Wywołała ona intensywne debaty i była szeroko dyskutowana zarówno w kręgach naukowych, jak i w społeczeństwie. Z jednej strony, wielu naukowców przyjęło ją jako rewolucyjne wyjaśnienie różnorodności życia, a jej idee szybko zyskały zwolenników wśród biologów i przyrodników. Z drugiej strony, teoria ta spotkała się z ostrą krytyką, zwłaszcza ze strony Kościoła i osób wierzących, które widziały w niej zagrożenie dla tradycyjnych poglądów na temat stworzenia świata.

Karykatura Darwina opublikowana w The Hornet. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Wspomnienie Francois Chateaubriand z pobytu w dziczy kanadyjskiej Strona

Wspomnienia Włoch, Anglii i Ameryki: z dzieł Chateaubrianda - jest to wybór fragmentów z prac Francois Chateaubrianda, w którym znajdują się, m.in. jego listy i notatki z Włoch (m.in. relacja z Neapolu czy z wspinaczki na Wezuwiusza), wspomnienia z Anglii, w których skupiał się na charakterystyce Anglików oraz wspomnienia z Ameryki. Swoje podróże odbywał w pierwszych dekadach XIX wieku. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wspomnień autora z pobytu w dziczy kanadyjskiej na początku XIX wieku, kiedy udawał się na północne krańce kontynentu aby sprawdzić, czy istnieje naturalne połączenie pomiędzy Oceanem Spokojnym i Atlantyckim.

Cambell Hardy, Życie leśne w Akadii. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Emil Dunikowski o poziomie zamożności Amerykanów i amerykańskiej szkolnictwie wyższym Strona

Listy z Ameryki. Wrażenia z Podróży po Ameryce Północnej - są to wspomnienia spisane przez dr Emila Dunikowskiego z jego wyprawy geologicznej do Ameryki, co miało miejsce w latach 90 XIX wieku. Praca oprócz opisów ściśle naukowych zawiera również wykonane przez Dunikowskiego fotografie, zaś struktura książki ukazuje kolejne etapy jego podróży: rejs statkiem do Nowego Jorku, podróż do Waszyngtonu, następnie do Florydy, przez Góry Skaliste, Denver, Chicago, Niagarę, aż po powrót do Nowego Jorku. Początkowo, w 1891 roku publikowane były w “Gazecie Lwowskiej” jako “Listy z Ameryki”. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wymienionej pracy, w którym autor opisuje poziom zamożności mieszkańców Ameryki, wskazuje zawodu najlepiej płatne i rozpisuje się na temat szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych.

Kampus Uniwersytetu Georgetown w połowie XIX wieku. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

George Kennan o Niżnym Nowogrodzie i handlu rzecznym Strona

Syberya - praca napisana przez Amerykanina, George’a Kennana, który zawarł w niej swoje wrażenia z pobytu na Syberii w 1884 roku. Kennan był pionierem badań nad Rosją w Stanach Zjednoczonych. W swojej czterotomowej publikacji zawarł nie tylko wrażenia z pobytu na Syberii, ale również analizę systemu więziennictwa w ramach tzw. zsyłki. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem wyżej wymienionej publikacji, w którym autor charakteryzuje handel rzeczny w Niżnym Nowogrodzie, opisuje mieszkańców miasta, jak i uczestników jarmarku, podając przy okazji liczby dotyczące kwestii gospodarczych i zestawiając stan faktyczny, jaki zastał w Rosji ze swoimi wyobrażeniami.

Widok na Wołgę. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Wspomnienia Olgi Palej Strona

Wspomnienia z Rosji: 1916 - 1919 - to pamiętnik księżnej Olgi Palej, w którym opisuje ona swoje perypetie oraz przemyślenia z czasów trwającej I wojny światowej oraz niepokojów i wydarzeń wywołanych przez rewolucję październikową w Rosji. Wspomnienia te spisała po 1920 roku, po swojej ucieczce z Rosji najpierw do Finlandii, a następnie do Paryża. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem Wspomnień, w którym autorka opisuje sytuację bytową, kwestię strat wojennych w rosyjskiej armii oraz zwraca uwagę na Rasputina i jego rolę.

Pascal Dagnan-Bouveret, Olga Palej. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Transport orangutana Strona

Prezentowane źródło to polskojęzyczne tłumaczenie relacji dr Clarka Abela, który brał udział w transporcie orangutana z Borneo do Londynu na statku Cezar w 1817 r. Autor szeroko opisuje zachowanie zwierzęcia, jego zwyczaje oraz lęki czy np. reakcje na zmiany temperatury. Relacja ukazała się w prasie angielskiej i stamtąd została przetłumaczona i wydana w języku polskim w czasopiśmie poświęconym odkryciom geograficznym. W tekście zachowano oryginalną pisownię z epoki, dokonano jedynie niewielkiej ingerencji w interpunkcję

Portret Jenny, pierwszego orangutana w londyńskim Zoo. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Wspomnienia z dzieciństwa Umberto Eco Strona

Fragment eseju Umberto Eco „Wieczny Faszyzm”, w którym to włoski intelektualista prezentuje swoje wspomnienia z dzieciństwa i uczenie się terminu wolność. Eco będący naocznym świadkiem wydarzeń II wojny światowej uwypukla w tekście różnice między systemem wartości jaki reprezentował świat demokratyczny i systemem wartości państwa totalitarnego. Tekst ten też stanowi gorzkie świadectwo podziałów, które nastąpiły po pokonaniu faszyzmu rozpad dawnych różnokolorowych sojuszy, zawłaszczenie oporu przez komunistów czy nawet oskarżenia o faszyzm.

Umberto Eco. Rob Bogaerts, Anefo, CC0 via Wikimedia Commons.

Apel 16 niemieckich fizyków Strona

Apel podpisany przez 16 wybitnych niemieckich fizyków (najpewniej zredagowany przez Alfreda Sommerfelda i Wilhelma Weina), którzy w patriotycznym ferworze I wojny światowej postulowali wyeliminowanie obcych wpływów nie tylko w niemieckiej kulturze ale również i w życiu naukowym.

Relacja z obchodów 12 rocznicy wybuchu powstania styczniowego w których uczestniczyli Karol Marks i Fryderyks Engels Strona

Relacja z obchodów 12 rocznicy wybuchu powstania styczniowego w których uczestniczyli Karol Marks i Fryderyk Engels opublikowana pierwotnie na łamach „Der Volksstaat" nr 34 z 24 marca 1875 r. Karol Marks w swym wystąpieniu wiąże wyraźnie polski interes narodowy z ruchem rewolucyjnym. Niepodległość Polski dla Marksa jest warunkiem sukcesu rewolucji w Rosji. Ponadto Marks nie kryje podziwu dla polskich powstańców i rewolucjonistów uczestniczących w zrywach zbrojnych w całej Europie.

Ustawa o czystości rasowej z 1924 r. Strona

Akt prawny wprowadzający przepisy mające strzec czystości rasowej mieszkańców stanu Virginia. Racial Integrity Act of 1924 była częścią szeregu ustaw segregacyjnych wprowadzonych w Stanach Zjednoczonych w pierwszej połowie XX wieku. Ustawa ta zakazywała małżeństw między osobami białymi a osobami innych ras w stanie Wirginia. Racial Integrity Act był w Niemczech potraktowany jako model, do którego to odnosili się podczas pisania ustaw norymberskich. Dopiero w 1967 roku, wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Loving v. Virginia uznał tego rodzaju przepisy za niezgodne z Konstytucją, co spowodowało ich unieważnienie.

Racial Integrity Act of 1924. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Pochodzenie Słowian od antycznych Hiperborejczyków Strona

Fragment pracy "Jarstwo i wełniarstwo w dziejach Słowiańszczyzny" autorstwa Konstantego Moes-Oskragiełły (1850-1910). Był on polskim społecznikiem i okultystą, pionierem polskiego ruchu wegetariańskiego, propagatorem homeopatii, leczenia słońcem i wełnianą odzieżą. W przytaczanej pracy, dał wyraz swej działalności i udowadniał, że Słowianie pochodzili od antycznych Hiperborejczyków i od zarania dziejów hołdowali jarstwu i nosili wełniane ubrania, czemu zawdzięczali nadzwyczajną siłę, wzrost olbrzymi, urodę i siłę.

Dopuszczenie kobiet do wykonywania zawodu adwokatki Strona

W XIX wieku kobiety w większości krajów były wykluczone z edukacji wyższej i zawodów wymagających specjalistycznego wykształcenia. Jednak wraz z rozwojem ruchów feministycznych, zaczęły walczyć o dostęp do uniwersytetów i możliwości pracy w zawodach takich jak medycyna czy prawo. W adwokaturze, pierwsze kobiety zaczęły zdobywać uprawnienia zawodowe pod koniec XIX i na początku XX wieku, często napotykając na opór zarówno ze strony instytucji, jak i mężczyzn wykonujących te zawody. Przykład Jeanne Chauvin i innych wymienionych w przytaczanym artykule kobiet ukazuje ich walkę o równe prawa.

Jeanne Chauvin. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Historia powszechna ...

Tematyka

Wstęp

Materiały i źródła

Przytoczony fragment reportażu dziennikarskiego z 1925 r. stanowi obserwację autorki na temat rozwoju sportu w Republice Tureckiej, szczególnie piłki nożnej. Zwraca ona uwagę na zainteresowanie młodzieży jakim cieszy się ta dyscyplina sportu, zarówno wśród dziewcząt jak i chłopców.

Przytoczony fragment wspomnień sierżanta Bourgogne’a opisuje warunki w jakich przebiegał odwrót armii Napoleońskiej zimą 1812 r. Autor w bardzo naturalistyczny sposób opisuje chłód, zmęczenie i głód, które towarzyszyły francuskim żołnierzom.

Postać w ręku dzierży młot, na którego boku widnieje napis „Army”,oznaczający armię. Młot wymierzony jest w łańcuch, na którego ogniwach wypisanesą dominia Wielkiej Brytanii. Nakryciem głowy jest niemiecki hełm z okresu I wojny światowej.

Franz Xaver Winterhalter, Ludwik Filip I. Domena publiczna via Wikimedia Cammons.

Apel podpisany przez 16 wybitnych niemieckich fizyków (najpewniej zredagowany przez Alfreda Sommerfelda i Wilhelma Weina), którzy w patriotycznym ferworze I wojny światowej postulowali wyeliminowanie obcych wpływów nie tylko w niemieckiej kulturze ale również i w życiu naukowym.