Historia powszechna ...

Opis źródła:

Kronika halicko-wołyńska, zwana również nie do końca poprawnie Latopisem halicko-wołyńskim, jest stworzoną w XIII wieku kroniką dynastyczną Romanowiczów. Ta gałąź Rurykowiczów przez większość stulecia sprawowała władzę nad Rusią halicko-wołyńską. Sformowane przez książąt Daniela (ok. 1201 – 1264) i Wasylka (ok. 1203 – 1269) państwo miało charakter pograniczny i wielokulturowy. Jedno z jego głównych centrów, czyli Chełm, znajdował się w bliskiej odległości od granicy z Polską. Starszy z braci, wychowany na dworze królów Węgier, w 1253 roku przyjął nawet koronę królewską i tytuł króla Rusi z rąk legata papieskiego, nie dokonując jednakże konwersji na katolicyzm.

Proces powstawania Kroniki był długotrwały i skompilowany. Przedstawiony fragment źródła jest częścią włączonej do niej swoistej „biografii” Daniela Romanowicza, który większą część życia poświęcił sprawie odzyskania dawnych ziem swojego ojca. Na okres jego rządów przypadł także pierwszy najazd Mongołów na Ruś, w trakcie którego władca uciekł na Węgry, a następnie do Polski. Poniższy przekaz, składający się z dwóch fragmentów, dotyczy jego powrotu na Ruś i opanowania Drohiczyna, pogranicznego grodu przejętego z rąk władającego nim wcześniej templariuszy. Ważne: obydwa fragmenty są dwoma opisami tego samego wydarzenia.

 

Miejsce wydania:

 Chronica Galiciano-Voliniana. Chronica Romanoviciana, wyd. oprac. D. Dąbrowski, A. Jusupović, Kraków-Warszawa 2017.

Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów), oprac. tłum. D. Dąbrowski, A Jusupović, Kraków-Warszawa 2017

Miejsce przechowywania:

Библиотека Российской академии наук в Санкт-Петербурге, шифр 16.4.4.

Библиотека Российской академии наук в Санкт-Петербурге, шифр 21.3.14.

 

Tekst źródła: 

Kronika halicko-wołyńska o zdobyciu Drohiczyna przez Daniela Romanowicza

„Daniel powiedział [wówczas]: «Nie właściwe jest dzierżyć naszą ojcowiznę krzyżowcom, templariuszom, zwanym Salomonitami». I poszli obaj na nich z siłą ciężką. I przejęli gród w miesiącu marcu. Starszego ich, Bruna, ujęli i wojów jego schwytali i powrócili do Włodzimierza. (…)”[1]

„I wrócił do swojej ziemi. I przyszedł do grodu Drohiczyna. I zechciał wejść do grodu. Oznajmione było mu, że nie wejdzie do grodu. On zaś rzekłszy: «To był gród nasz i ojców naszych, wy zaś nie pozwoliliście wejść do niego», odszedł myśląc sobie, że Bóg potem odpłatę stworzy dzierżycielowi grodu tego. I [zaiste] oddał go w ręce Daniela. I odnowiwszy go [gród], zbudował cerkiew przepiękną pod wezwaniem świętej Bogurodzicy. I rzekł: «To gród mój, wcześniej bowiem zdobyłem go zbrojnie». Daniel zaś z bratem przyszli do Brześcia i nie zdołali obaj iść w pole ze względu na odór mnóstwa zabitych.”[2]

 

Słowniczek pojęć:

Do Włodzimierza – chodzi o Włodzimierz na Wołyniu, dzisiejsze miasto obwodowe na zachodniej Ukrainie, wówczas główną rezydencję Daniela Romanowicza.

Brześć – gród nad Bugiem, główny ośrodek pogranicza Rusi z Polską, Jaćwieżą i Litwą, a dziś miasto obwodowe na zachodzie Białorusi, na granicy z Polską.

 

Pytania do źródła:

Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy)

1.Opisane wydarzenia miały miejsce na pograniczu Polski i Rusi. Jaki jest ich związek z wyprawami krzyżowymi do Ziemi Świętej?

2.Dlaczego Daniel i jego brat Wasylko zastali na Rusi „odór mnóstwa zabitych”? Czego efektem był taki stan rzeczy na początku lat czterdziestych XIII wieku?

3.Na jakie argumenty powoływał się Daniel żądając wpuszczenia go do grodu i uzasadniając podjęcie wyprawy?

4.Wskaż na fragment, gdzie sam Daniel przedstawia zdobycie grodu jako zwycięstwo, z którego jest dumny.

 

Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto

1.Dlaczego dotychczasowi gospodarze grodu byli na Rusi nazywani „Salomonitami”? Jaki był ich związek z biblijnym królem Izraela?

2.Wskaż na element przekazu, który świadczy o religijnym aspekcie dokonanej ekspansji oraz o kreowaniu przez autora źródła obrazu Daniela jako obrońcy wiary i idealnego władcy chrześcijańskiego.

 

Wskazówki:

Związek z wyprawami krzyżowymi polega na obecności w Drohiczynie templariuszy – zakonu powstałego w czasie krucjat do Ziemi Świętej. Nazywano ich „Salomonitami”, gdyż ich siedzibą w Jerozolimie był teren dawnej świątyni wybudowanej przez Salomona. „Odór mnóstwa zabitych” jest skutkiem najazdu mongolskiego, o którym wspomniano we wprowadzeniu.

Daniel Romanowicz powoływał się na własne prawa dziedziczne („Nie właściwe jest dzierżyć naszą ojcowiznę krzyżowcom, templariuszom, zwanym Salomonitami”, „To był gród nasz i ojców naszych, wy zaś nie pozwoliliście wejść do niego”) – wyprawił się na Drohiczyn, aby odzyskać coś, co należało do jego przodków. Autor Kroniki przedstawił go jako idealnego władcę chrześcijańskiego podkreślając, że po zdobyciu Drohiczyna wybudował tam cerkiew (a zatem ekspansja na pograniczu służyła szerzeniu wiary). Sam książę podkreślił wagę zwycięstwa następującymi słowami: „To gród mój, wcześniej bowiem zdobyłem go zbrojnie”.

 

Literatura pomocnicza:

Burzyński E., Zakon rycerski templariuszy na ziemiach Polski piastowskiej i na Pomorzu Zachodnim, Wodzisław Śląski 2010.

Dąbrowski D., Daniel Romanowicz. Król Rusi (ok. 1201-1264). Biografia polityczna, wyd. II, Kraków 2021.

Jusupović A. Domus quondam dobrinensis. Przyczynek do dziejów templariuszy na ziemiach Konrada Mazowieckiego, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, t. 71, 2006, z. 1, s. 7-18.

 

Najważniejsze cezury:

W latach 1237-1241 miały miejsce pierwsze najazdy Mongołów pod dowództwem Batu (Batu-chana) na Ruś – wówczas to Daniel Romanowicz uciekł na Węgry, a następnie do Polski. W starszej literaturze dominował pogląd, iż zdobycie Drohiczyna miało miejsce w 1238 roku, lecz w świetle nowszych badań bardziej prawdopodobny wydaje się okres od 1241 do 1247 roku, czyli po powrocie Daniela na Ruś[3].

 

Plik do pobrania: Kronika halicko-wołyńska o zdobyciu Drohiczyna przez Daniela Romanowicza

Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Arkadiusz Siwko