Opis źródła:
Kronika polska (Kronika i czyny książąt czyli władców polskich, Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum) pióra Anonima zwanego Gallem, jedno z najważniejszych źródeł do dziejów jedenastowiecznej Polski. Jej autor, mnich tworzący na dworze Bolesława Krzywoustego w drugiej dekadzie XII wieku, był tym, który uporządkował tradycję dynastyczną Piastów i nadał jej formę narracji historycznej. Dzieło składa się z trzech ksiąg, z których ostatnia pozostała niedokończona. W przypadku pierwszej mamy do czynienia z opowieścią o odleglejszej przeszłości, to jest o dziejach Polski i dynastii piastowskiej do momentu narodzin zleceniodawcy (1086 r.). Jest to swego rodzaju pochwała rodu panującego ze szczególnym uwzględnieniem Bolesława I Chrobrego, który w narracji figuruje jako faktyczny twórca potęgi państwa i wzór do naśladowania dla swojego imiennika. Księga druga mówi o młodości Krzywoustego, zaś trzecia – o jego czynach w wieku dojrzałym (od oblężenia Nakła 1109 r.).
Miejsce wydania:
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, oprac. M. Plezia, wyd. 5, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982 (seria: Biblioteka Narodowa Seria 1, nr 59).
Anonim tzw. Gall, Cronica et gesta Ducum sive Principum Poloniorum, wyd. K. Maleczyński, [w:] Kraków 1952 (seria: Monumenta Poloniae Historica: Nova Series, t. 2).
Miejsce przechowywania:
Kodeks Zamoyskich (Kodeks zamojski): Biblioteka Narodowa, sygn. BOZ cim. 28
Tekst źródła:
List Władysława Hermana do opata klasztoru w Saint-Gilles [za Kroniką polską Anonima tzw. Galla]
Władysław, z łaski Boga książę Polski, Judyta, jego prawowita małżonka, O[dilonowi], czcigodnemu opatowi św. Idziego, i wszystkim braciom [przesyłają] pokorne wyrazy głębokiej czci. Dowiedziawszy się, że św. Idzie góruje nad innymi godnością szczególniejszej pobożności i że ochotnie wspomaga [wiernych] mocą z nieba sobie daną, ofiarujemy mu pobożnie w intencji [otrzymania] potomstwa nasze dary i pokornie błagamy o wasze święte modlitwy w intencji naszej prośby.
Słowniczek pojęć:
Judyta – księżniczka czeska, matka Bolesława Krzywoustego.
Św. Idzi – francuski eremita żyjący na przełomie VII i VIII w., którego kult szerzył w Polsce Władysław Herman.
Saint-Gilles – miasto w Oksytanii (południowa Francja). Tamtejszy klasztor, założony w VII w. przez św. Idziego był głównym ośrodkiem jego kultu.
Pytania do źródła:
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
- W jaki sposób w przytoczonym przez kronikarza liście przejawia się pobożność średniowiecznego władcy?
- Czy zacytowany list dostarcza nam przynajmniej podstawowej wiedzy na temat struktury klasztoru?
- Czy po wystosowaniu listu Władysław Herman doczekał się pierworodnego syna?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto:
- Dlaczego Anonim tzw. Gall uznał list Władysława Hermana do opata i mnichów francuskiego klasztoru za ważny z punktu widzenia tworzonej narracji?
- Na podstawie wiedzy własnej oraz zacytowanego przekazu wyjaśnij, jaka zmiana w tytulaturze władcy Polski nastąpiła po objęciu rządów przez Władysława Hermana.
Wskazówki:
Władysław Herman i Judyta przejawili pobożność w dwojaki sposób: w tekście listu wyrazili wiarę w moc modlitwy do św. Idziego, a jednocześnie postanowili wspomóc klasztor darami. Czynili to w intencji narodzin potomka, czyli przyszłego Bolesława Krzywoustego – tym sposobem list doskonale wpisywał się w strategię narracyjną Kroniki, w której wiele miejsca poświęcono życiu patrona twórcy.
List dostarcza nam też ogólnej informacji na temat hierarchicznej struktury wspólnoty klasztornej (obecność opata w osobie Odilona), a także świadczy o tym, iż Władysław Herman nie koronował się na króla i w przeciwieństwie do brata używał jedynie tytułu książęcego.
Należy też pamiętać, że przed zawarciem małżeństwa z Judytą Władysław Herman posiadał już syna – Zbigniewa, który w okresie późniejszym wszedł w spór o prymat z Bolesławem Krzywoustym.
Literatura pomocnicza:
Bober S, Św. Idzi, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 6, Lublin 1993, s. 1432-1433.
Kürbis B., Dziejopisarstwo polskie do połowy XV wieku. Dążenia poznawcze i poglądy, [w:] eadem, Na progach historii. Prace wybrane, Poznań 1994, s. 17–36.
Piastowie. Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999.
Plezia M., Wstęp, [w:] Kronika polska, s. III-LXXXIII.
Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008.
Najważniejsze cezury:
1080 – ślub Władysława Hermana z Judytą czeską.
1086 – narodziny Bolesława Krzywoustego.
1113-1117 – umowne lata powstawania Kroniki polskiej.
Plik do pobrania: List Władysława Hermana do opata klasztoru w Saint-Gilles
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Arkadiusz Siwko