Opis
źródła:
Poniższe źródło przedstawia fragmenty pracy Rządy Króla Leopolda w Afryce (org. King Leopold’s Rule in Africa) Edmunda Dene Morela, brytyjskiego dziennikarza, pisarza i obrońcy praw człowieka. Urodzony w 1873 roku swoją karierę rozpoczął pisując do gazet artykuły na temat handlu z Afryką. Wkrótce zatrudnił się u Eldera Dempstera, właściciela spółki mającej monopol na przewóz towarów z i do Wolnego Państwa Konga. Analizując dokumenty spółki Morel odkrył wkrótce, że w Kongu król Belgii Leopold II za pomocą wojska i urzędników utworzył państwo niewolnicze, a jego rdzenni mieszkańcy byli brutalnie przymuszani do pracy przy pozyskiwaniu kauczuku. Edmund Dene Morel stał się zaciekłym przeciwnikiem i krytykiem tego opresyjnego systemu, a w celu walki z nim założył Congo Reform Association i wraz z jego członkami publikował artykuły, rozprawy, a także fotografie dokumentujące zbrodnie Belgów w Kongu. Działania Morela i jego nacisk na opinię publiczną Europy sprawił, że król Leopold II sprzedał Kongo, na skutek czego sytuacja jego mieszkańców zaczęła się stopniowo polepszać.
Miejsca wydania:
King Leopold's rule in Africa, Edmund Dene Morel, wyd. William Heinemann, London 1904.
(https://archive.org/details/kingleopoldsrule00moreuoft/mode/2up )
Tekst źródła:
(tłumaczenie z j. angielskiego: Dominika Rychel-Mantur)
s. 17
Minęło pięć lat od założenia "Wolnego Państwa Kongo" – krótkie pięć lat, które przyniosły wiele lekcji, niesmacznych odkryć, gorzkie rozczarowanie. Woal filantropijnych pobudek, spowijający twarz kongijskiego sfinksa, został nieco odsłonięty, a rysy, które skrywał, nie były tak łagodne, jak świat mógł się spodziewać po wielu ukwieconych słowach, które wcześniej padły. Z Afryki docierały dziwne opowieści o traktowaniu tubylców przez belgijskich agentów nowego państwa. W ten czy inny sposób nie dorównywały one wcześniejszym zapewnieniom o celach humanitarnych. Słyszano o licznych walkach; ludożercach Bangalów zatrudnionych przez państwo, którzy ucztowali na ciałach tubylców zabitych w tych walkach; o urzędnikach państwowych Kongo otrzymujących daninę w postaci niewolników i kości słoniowej […]
s. 38
W wiosce na stałe stacjonuje kilku żołnierzy, którzy gwałcą i kradną do woli. Jeśli chodzi o samych wieśniaków, to nie są oni już mężczyznami, lecz zmęczonymi niewolnikami. Całymi dniami i całymi dniami spędzonymi razem w lesie zbierają kauczuk, usiłując zaspokoić nienasycone potrzeby, są niemiłosiernie chłostani, jeśli zebrana suma nie była wystarczająca, błąkają się [w poszukiwaniu kauczuku – DRM] coraz dalej, z dala od swoich domów, niezdolni do zajmowania się swoimi plantacjami, zdemoralizowani, zdegradowani, pozbawieni swojego człowieczeństwa. Jeśli taki jest los mężczyzn, to co z kobietami? Wieś, dawniej czysta i zadbana, staje się brudna i zaniedbana. Obojętność i rozpacz wżerają się w serca ludzi; śmiertelność wzrasta, wielu szuka schronienia w lesie i ginie nieszczęśliwie, podczas gdy innym może się wreszcie udać znaleźć schronienie w jakiejś innej wiosce, oddalonej od najbliższej strefy działania „Bula Matadi”. Wieś pustoszeje i niszczeje; przedstawiciel „Bula Matadi” przenosi swoją kwaterę do najbliższej „niewykorzystanej dzielnicy”.
Słowniczek pojęć:
Wolne Państwo Kongo – państwo w południowej Afryce utworzone na mocy postanowień konferencji berlińskiej (regulowała sprawy podboju kolonialnego Afryki, odbywała się w latach 1884-1885), istniejące w latach 1885-1908. O jego utworzenie starał się król Belgii Leopold II, który został jego władcą. Prowadzona przez niego polityka była nastawiona na zdobycie jak największych zysków w wyniku eksploatacji gospodarczej Konga.
„Bula Matadi” – właściwie „Bula Matari” – przydomek nadany przez Kongijczyków Henry’emu Mortonowi Stanley’owi. Stanley był brytyjskim podróżnikiem i publicystą, który w latach 70’ XIX wieku przepłynął rzekę Kongo. Leopold II finansował niektóre z jego wypraw i był pod ogromnym wrażeniem odkryć Stanley’a. Po utworzeniu Wolnego Państwa Kongo na zlecenie króla Belgii Stanley budował na jego terenie królewskie miasta i faktorie.
Pytania do źródła:
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy).
1. Jakie motywacje deklarował Leopold II zabiegając o utworzenie Wolnego Państwa Kongo? Czy rzeczywiście mu przyświecały?
2. Czy rządzący w imieniu króla Belgii wykorzystywali antagonizmy między lokalną ludnością?
3. Jaki kongijski surowiec był obiektem szczególnego zainteresowania Europejczyków?
4. W jaki sposób go pozyskiwano?
5. Jak wyglądało życie ludności kongijskiej oraz ich wioski po pojawieniu się Belgów?
6. Korzystając z wiedzy pozaźródłowej wymień państwa europejskie, które w XIX wieku posiadały kolonie na kontynencie afrykańskim.
Literatura pomocnicza:
Hochschild A., Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce, Warszawa 2022.
Plik do pobrania: Rządy Króla Leopolda w Afryce
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Dominika Rychel-Mantur