Opis źródła:
Przewodnik Wiejski - czasopismo wydawane najpierw co tydzień, a następnie co dwa tygodnie, w latach 1919 - 1924. Organ Śląskiego Związku Rolników, który miał dostarczać mieszkańcom wsi najważniejszych informacji z kraju i ze świata. Niżej prezentowany tekst źródłowy jest fragmentem jednego z artykułów pt. “Kiedy skończy się niedola naszych rodaków na niemieckiej części Górnego Śląska?” i dotyczy kwestii plebiscytu przeprowadzonego na Górnym Śląsku po I wojnie światowej.
Miejsce i data wydania:
Mysłowice, 1922, R. 4, nr 3.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Oryginał znajduje się w Bibliotece Śląskiej w Katowicach.
https://sbc.org.pl/dlibra/publication/307074
Tekst źródła (fragment):
Po wioskach naszych polskich mamy rodaków zbałamuconych podczas plebiscytu pieniędzmi i wódką, którzy głosowali za Niemcami i w niektórych wioskach dokuczali naszym i odgrażali się przed rozstrzygnięciem; dziś siedzą oni spokojnie i ani nie myślą do kochanego vaterlandu wyjeżdżać. Bo i po co, myślą sobie, tu mają autonomię, gwarancję bezpieczeństwa osobistego i majątkowego. Głupi polaczkowie im nic nie zrobią. Bić Polaków, pomiatać nimi, to najsłodsze uczucie bandyty niemieckiego.
Słowniczek pojęć
Vaterland - ojczyzna
Zbałamucić - zwieść
Plebiscyt na Górnym Śląsku - plebiscyt dotyczący etnicznego, niemiecko-polskiego pogranicza, który miał miejsce po I wojnie światowej, jako rezultat traktatu wersalskiego. Przeprowadzony został 20 marca 1921 roku.
Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku
Powstania Śląskie - trzy zbrojne wystąpienia na Górnym Śląsku, które miały miejsce w latach 1919-1921, mające na celu przeforsowanie pozostania Górnego Śląska w granicach Rzeczypospolitej. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie
Pytania do źródeł:
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1.W jaki sposób autor artykułu przedstawia Polaków, którzy w plebiscycie zagłosowali na korzyść Niemiec?
2.O jakie korzyści walczyli Niemcy i Polacy, chcąc, aby Górny Śląsk znalazł się w granicach ich krajów?
3.Kto zwyciężył w plebiscycie na Górnym Śląsku? Jakie były konsekwencje jego przeprowadzenia? W jaki sposób traktat wersalski określał konieczność przeprowadzenia plebiscytu?
4.Dlaczego wybuchły powstania śląskie? Jakie były ich przyczyny i jakie skutki?
Pytania do uczniów szkoły podstawowej:
1.W jaki sposób traktat wersalski określał konieczność przeprowadzenia plebiscytu na Górnym Śląsku?
2.Jakie były przyczyny wybuchu powstań śląskich? Jakie były ich konsekwencje?
Wskazówki:
Należy pamiętać, że sytuacja wielu krajów była niezwykle napięta po I wojnie światowej. Najtrudniejsze do rozwiązania były kwestie granic powojennych, które dość często nie pokrywały się ze stanem faktycznym ludności zamieszkującej dane tereny. Taki problem, m.in., miał miejsce na granicy polsko-niemieckiej. Szczególnie wzburzone były nastroje mieszkańców Górnego Śląska, gdzie najbardziej aktywną grupą był proletariat, jednakże również chłopi dawali o sobie znać. W czasie plebiscytu zaś stosowano przeróżne zagrywki propagandowe, tak z polskiej, jak również z niemieckiej strony.
Należy również pamiętać o tym, że cała sytuacja z granicami była tym bardziej napięta, że Polska, jako suwerenny kraj, pojawiła się na mapie Europy po 123 latach nieistnienia, stąd też to, o co walczyli Polacy w kwestii terytorium, znajdowało się dotychczas pod zarządem i władaniem zaborców.
Najważniejsze cezury:
11 listopada 1918 - zakończenie I wojny światowej
28 czerwca 1919 - podpisanie traktatu wersalskiego
10 stycznia 1920 - wejście w życie postanowień traktatu wersalskiego
16 - 24 sierpnia 1919 - I powstanie śląskie
19/20 - 25 sierpnia 1920 - II powstanie śląskie
2/3 maja - 5 lipca 1921 - III powstanie śląskie
20 marca 1921 - plebiscyt na Górnym Śląsku
Literatura pomocnicza:
Kaczmarek R., Historia Polski 1914-1989, Warszawa 2010.
Czapiewski E., Tyszkiewicz J., Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2024.
Plik do pobrania: Kiedy skończy się niedola naszych rodaków na niemieckiej części Górnego Śląska?
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk