Opis źródła:
Wspomnienia z mojego życia autorstwa Wacława Lasockiego to dwutomowy pamiętnik, wydany w 1933 roku w Krakowie, który jest, właściwie rzecz ujmując, autobiografią, bowiem Lasocki swoją relację rozpoczyna od samego początku, od narodzin w 1837 roku, następnie opisuje swoje dzieciństwo oraz młodość na Wołyniu, później swoją działalność powstańczą, podróż na Syberię i pobyt na zesłaniu, zaś kończy na wyjeździe i powrocie do kraju w 1873 roku. Pamiętnik ten więc, na 857 stronach zawiera relację z 36 lat życia Wacława Lasockiego. Niżej przedstawiony tekst źródłowy jest fragmentem pamiętnika, w którym autor opisuje, co wpłynęło na kształtowanie się u niego patriotyzmu, jak odbywała się edukacja młodzieży, jak również porusza kwestię emigrantów, Polaków żyjących na zachodzie Europy, wspomina co robiono z listami od nich, a także uwypukla rolę miłości do ojczyzny i cierpienia za nią.
Miejsce i data wydania :
Kraków, tom I - 1933 r., tom II – 1934 r.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Brak informacji o miejscu przechowywania oryginału. Dwa tomy „Wspomnień…” Wacława Lasockiego odnaleźć można w bibliotekach cyfrowych, m.in.:
http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/5413/edition/4538/content - Tom 1
http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/4860/edition/4539/content - Tom 2
Tekst źródła (fragment):
Te śpiewy, wierszyki, tudzież nauka popularna dziejów ojczystych zaczęły umysł mój rozwijać w kierunku nie tylko narodowym, ale i krańcowo patriotycznym, budząc miłość swojskiej przeszłości i głęboki żal do wrogów zewnętrznych i wewnętrznych, którzy ohydną teraźniejszość ojczyźnie naszej zgotowali. Do rozwoju tego kierunku w wyższym jeszcze daleko stopniu przyczyniały się szczególne okoliczności rodzinne. Dwaj starsi bracia matki mojej, jak to już miałem sposobność nadmienić, byli na emigracji; rzadko więc bardzo, i w wielkiej tajemnicy, przesyłali nam wieści o sobie z Zachodu.
Listy takie były to relikwie, które wszakże obawiając się rewizji palić musiano, a cały szereg szeptów, odczytywań, powtarzań każdego wyrazu, wreszcie całopalenie przy drzwiach zamkniętych, wszystko to razem wzięte pozostawiało silne wrażenie w naszych umysłach młodocianych, rozpalając wyobraźnię, podnosząc serca do gorącego miłowania umęczonego kraju, a przejmując zgrozą i wstrętem do całego urzędowego otoczenia.
To też w rodzinach, gdzie się znajdują tradycje cierpień i poświęceń dla sprawy narodowej, miłość ojczyzny i niechęć do wrogów rosną ciągle jak lawiny spadające ze szczytów i zmieniają się nieraz w jednostronną bezkrytyczną gotowość męczeństwa dla sprawy, czego w dziejach polskich rodzin liczne mieliśmy dowody. Wpływ ten niejednokrotnie odczuwałem na sobie. Treścią mego życia od dziecka stała się miłość nieszczęśliwej ojczyzny, gorąca chęć służenia jej i cierpienia za nią i dla niej.
Słowniczek pojęć:
Wielka Emigracja – ruch emigracyjny polskiej ludności w pierwszej połowie XIX wieku, szczególnie po powstaniu listopadowym.
Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_Emigracja
Martyrologia – cierpienie, męczeństwo narodu.
Powstanie listopadowe – zryw narodowowyzwoleńczy, który wybuchł 29 listopada 1830 roku. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_listopadowe
Powstanie styczniowe – zryw narodowowyzwoleńczy, który wybuchł 22 stycznia 1863 roku. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_styczniowe
Pytania do źródła
Pytania do uczniów szkoły podstawowej:
1. Jaką rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych wśród młodzieży miało tzw. tajne nauczanie, które miało miejsce w czasach zaborów.
2. Z czego wynikała konieczność prowadzenia tajnego nauczania wśród dzieci i młodzieży?
3. Jaką rolę odgrywała cenzura korespondencji w Królestwie Polskim? Jaki był jej cel?
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1. Co, w świetle tekstu źródłowego, kształtowało młode umysły przyszłych powstańców? Czy edukacja była jedynym czynnikiem je kształtującym?
2. Jaką rolę odgrywała Emigracja w walce o odzyskanie przez Polskę niepodległości? Co, w świetle tekstu źródłowego, robiono z listami wysyłanymi przez emigrantów? Dlaczego?
3. Czym było cierpienie za ojczyznę dla młodych? Jaki nurt filozoficzny, społeczny i literacki wywarł największy wpływ na kwestię cierpienia narodu i czynienia z niego hasła przewodniego? Wymień kilku przedstawicieli tego nurtu.
Wskazówki:
System edukacji w Królestwie Polskim nie kończył się jedynie na tym rosyjskim - zaborczym, ale istniało również nauczanie nieoficjalne, tajne, gdzie u młodzieży kształtowane były postawy patriotyczne poprzez zapoznawanie ich z zakazaną literaturą, czy przez nauczanie historii.
Emigrowano na Zachód z różnych powodów, często jednak miało to miejsce w związku z większym wachlarzem możliwości, jeśli chodzi o, np. nagłaśnianie sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Na emigracji znajdowali się najwięksi twórcy pierwszej połowy wieku XIX, artyści, poeci, pisarze. Emigracja odegrała dużą rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych co, między innymi, wpłynęło na wybuch powstania styczniowego.
Polska często zwana była „Chrystusem Narodów”, które to określenie pochodziło z utworów jednego z czołowych przedstawicieli pewnego nurtu literacko-filozoficznego. Nurt ten mówił o konieczności cierpienia, aby wreszcie można było wyzwolić ojczyznę spod obcej władzy.
Najważniejsze cezury:
22 stycznia 1863 – wybuch powstania styczniowego
2 września 1863 – rozpoczęcie przez Lasockiego podróży na Syberię
2 października 1865 – dotarcie Lasockiego na miejsce zesłania – do Usola
Literatura pomocnicza:
Kaczyńska E., Syberia, największe więzienie świata (1815-1914), Warszawa 1991.
Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 2024.
Chwalba A., Historia Polski 1795–1918, Warszawa 2000.
Plik do pobrania: Wychowanie patriotyczne
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk