Opis źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich był wydawany w Warszawie w latach 1880–1902 i zawierał hasła geograficzne, głównie miejscowości, związanych z terenem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Prezentowany niżej fragment pochodzi z drugiego tomu Słownika… i jest fragmentem hasła „Grochowiska”, w którym opisana jest miejscowość oraz krótka jej historia.
Miejsce i data wydania:
Warszawa 1881 r.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Brak informacji o miejscu przechowywania oryginału. Wersję cyfrową odnaleźć można:
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
Tekst źródła (fragment):
Grochowiska, osada powiat pińczowski, gmina Zagość, parafia Bogucice. Leży śród lasów. Tu w marcu 1863 r. zaszła jedna z największych walk, jakie stoczył oddział Langiewicza z wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Czengierego. Wieś tę wspomina już Długosz; należała wówczas do dóbr królewskich. Istniał tu następnie klasztor a raczej pustelnia kamedułów. Ostatni kameduła przebywał tu do 1854 r. […].
Słowniczek pojęć
Marian Langiewicz – generał i dyktator powstania styczniowego. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Marian_Langiewicz
Gen. Czengiery – rosyjski generał, uczestnik walk w powstaniu styczniowym. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksawery_Czengiery
Kameduli – https://pl.wikipedia.org/wiki/Kameduli
Pytania do źródła
Pytania do uczniów szkoły podstawowej:
1. Kiedy miał miejsce wybuch powstania styczniowego oraz jakie były tego przyczyny?
2. Jakie były skutki upadku powstania styczniowego?
3. Kto zwyciężył w bitwie pod Grochowiskami i kiedy bitwa ta miała miejsce?
4. Przeciwko jakiemu państwu skierowany był wybuch powstania styczniowego? W jakiej sytuacji politycznej znajdowała się Polska w XIX wieku?
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1. Wymień trzy największe bitwy powstania styczniowego i kto wyszedł z nich zwycięsko.
2. Kto zwyciężył w bitwie, o której jest mowa w tekście źródłowym? Kto, w świetle tekstu, dowodził stronami konfliktu? Jakie były skutki bitwy?
3. Kiedy i z jakiego powodu wybuchło powstanie styczniowe? Czy wybuchło w planowanym terminie, czy jego wybuch został przyspieszony?
4. Jakie były skutki powstania styczniowego dla mieszkańców Królestwa Polskiego?
Wskazówki:
Warto zwrócić uwagę na przyczyny wybuchu powstania styczniowego, a także na to, gdzie miała miejsce największa koncentracja sił powstańczych. To w rejonie Gór Świętokrzyskich miało miejsce najwięcej bitew oraz potyczek, głównie przez ukształtowanie terenu, sprzyjające walkom partyzanckim. W taki bowiem sposób powstańcy mogli zagrozić armii rosyjskiej.
Langiewicz, jako dyktator powstania, dowodził oddziałami powstańczymi i w związku z tym należy pamiętać, jakie konsekwencje dla całego powstania mogła mieć porażka głównodowodzącego.
Najważniejsze cezury:
14/15 stycznia 1863 - branka przygotowana w Warszawie przez Aleksandra Wielopolskiego
22/23 stycznia 1863 – wybuch powstania styczniowego
18 marca 1863 – bitwa pod Grochowiskami
Literatura pomocnicza:
Chwalba A., Historia Polski 1795 – 1918, Warszawa 2000.
Kieniewicz S., Powstanie Styczniowe, Warszawa 2024.
Plik do pobrania: Grochowiska
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk