Opis źródła:
Mobilizacja w Polsce w 1920 roku była kluczową odpowiedzią na inwazję bolszewicką podczas wojny polsko-bolszewickiej. Wojna ta była wynikiem sprzecznych interesów Polski i Rosji Radzieckiej, które nasiliły się po zakończeniu I wojny światowej i rewolucji październikowej w Rosji. Polska, dążąc do odzyskania niepodległości po 123 latach zaborów, chciała ustanowić granice na wschodzie, co doprowadziło do konfliktu z bolszewikami. Kierowana do ziemian i włościan odezwa w szczególny sposób podkreśla udział koni w trakcie działań wojennych. Konie odegrały kluczową rolę w wojnie polsko-bolszewickiej (1919-1921), pełniąc funkcje w kawalerii, artylerii oraz jako środki transportu. Wojna ta, była jednym z ostatnich konfliktów, w których kawaleria miała znaczenie.
Miejsce wydania:
Łódź, 1920 r.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Archiwum Państwowe w Łodzi, Zbiór druków i pism ulotnych
Tekst źródła:
D-two Okręgu Generalnego Łódzkiego
Ldz. 3234/II
NA KOŃ, OBYWATELE!
Ojczyzna w niebezpieczeństwie! Mrowie dziczy mongolskiej, czerwone hordy Budienniego dobijają się do wrót Rzeczypospolitej, niosą zagładę i spustoszenie wsiom naszym, polom i niwom! Kto żyw – pod broń staje, by tarczą swej piersi bronić Wolności i Niepodległości, by męskiem ramieniem odeprzeć najazd moskiewski od zagród naszych rodzinnych! Obywatele ziemianie i włościanie! W niepowstrzymanym pędzie Waszym ku obronie Ojczyzny weźcie pod dojrzałą rozwagę i tę okoliczność, że jedną z przyczyn naszych przejściowych – da Bóg – niepowodzeń na froncie jest przewaga liczebna jazdy nieprzyjacielskiej. Z olbrzymich obszarów Donu, Kaukazu, Uralu i Syberii spędzono wszystkich Kałmuków i Kirgizów, Baszkirów i kozaków, by fala grabieżców i gwałcicieli zalać wolną Polskę. Wrażą nawałnicę od progów naszych odeprzeć chcemy i musimy! Zastępców rycerskiej jazdy Ojczyźnie potrzeba! Jazdy, która wespół z bohaterskiemi pułkami, zmagającymi się na froncie, wskrzesiłaby niezgasłe tradycje Kircholmu, Chocimia, Sommosiery, Rokity i Krechowiec!
Obywatele ziemianie i włościanie! Wy wszyscy, którzy posiadacie konie a często też broń i rynsztunek, najszczytniejsza i najpotężniejszą usługę oddacie Ojczyźnie, jeśli będziecie się zgłaszać bądź pojedyńczemi, bądź całemi oddziałami konnemi w najbliższych biurach werbunkowych! Ziemianie polscy, którzy we krwi swej macie rycerski pociąg do konia i wojaczki, włościanie polscy, których banderje konne wzbudzały zawsze i wszędzie podziw swą liczebnością i dzielnością – dziś wasza wybiła godzina! Na koń!
Twórzcie liczne i niezwyciężone pułki i dywizje kawaleryjskie, spieszcie na granicę Rzeczypospolitej! Niech w tentencie hufów waszych i szczeku lanc usłyszy dziki wróg wyrok śmierci dla siebie, niechaj z tysięcy polskich szabel spłynie groźny dlań blask potęgi i siły narodu polskiego, który nie po to swój kamień grobowy mocarnym wysiłkiem odwalił, by mi moskiewska dzicz śmiała znowuż obrożą niewoli zagrażać.
Na koń, Obywatele!!!
Olszewski w r.
Gen.-Ppor. i dowódca O. Gen. Ł.
Łódź, w lipcu 1920 r.
Pytania do źródła:
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej:
1. Kto jest głównym wrogiem, który zagraża Rzeczypospolitej według autora tekstu?
2. Co autor nawołuje obywateli do zrobienia w obliczu niebezpieczeństwa?
3. Dlaczego autor uważa, że potrzeba więcej kawalerii (jazdy) na froncie?
4. Co oznacza dla autora „godzina wasza wybiła” w kontekście wzywania obywateli do działania?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
1. Jaki cel ma autor tego tekstu?
2. Jakie zagrożenie jest opisane w tekście?
3. Do kogo autor kieruje swoje wezwanie?
4. Dlaczego autor podkreśla, że posiadanie koni i broni jest ważne?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony):
1. Jak autor opisuje konieczność obrony Ojczyzny? Jakie emocje stara się wzbudzić w czytelnikach?
2. Jak autor przedstawia przeszłe zwycięstwa wojsk polskich i jak mają one wpłynąć na obecnych obrońców?
3. Co symbolizuje "kamień grobowy" w ostatnim akapicie tekstu?
Słowniczek pojęć:
Siemion Budionny (1883-1973) był radzieckim dowódcą wojskowym, marszałkiem Związku Radzieckiego i bliskim współpracownikiem Józefa Stalina. Uczestniczył w rewolucji październikowej i wojnie domowej w Rosji, gdzie dowodził 1 Armią Konną, która odegrała kluczową rolę w zwycięstwach bolszewików. Jego znaczenie w historii wojskowości polegało na umiejętnościach dowódczych oraz na wprowadzeniu nowoczesnych form kawalerii. Jednak jego przywiązanie do tradycyjnych form wojny kawaleryjskiej sprawiło, że w czasie II wojny światowej jego znaczenie zmalało.
Hufiec (lub Huf) – zwarty oddział wojska
Tętent - odgłos uderzających o ziemię kopyt biegnącego zwierzęcia
Plik do pobrania: Odezwa z lipca 1920 r. do ziemian i włościan w trakcie wojny polsko-bolszewickiej
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord – Joanna Kunigielis