Opis źródła:
Wspomnienia z mojego życia autorstwa Wacława Lasockiego to dwutomowy pamiętnik, wydany w 1933 roku w Krakowie, który jest, właściwie rzecz ujmując, autobiografią, bowiem Lasocki swoją relację rozpoczyna od samego początku, od narodzin w 1837 roku, następnie opisuje swoje dzieciństwo oraz młodość na Wołyniu, później swoją działalność powstańczą, podróż na Syberię i pobyt na zesłaniu, zaś kończy na wyjeździe i powrocie do kraju w 1873 roku. Pamiętnik ten więc, na 857 stronach zawiera relację z 36 lat życia Wacława Lasockiego. Niżej przedstawiony tekst źródłowy jest fragmentem pamiętnika, w którym autor opowiada o ubiorze skazańców, o towarzyszach podróży oraz o momencie wyjazdu z kraju.
Miejsce i data wydania:
Kraków, tom I - 1933 r., tom II – 1934 r.
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
Brak informacji o miejscu przechowywania oryginału. Dwa tomy „Wspomnień…” Wacława Lasockiego odnaleźć można w bibliotekach cyfrowych, m.in.:
http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/5413/edition/4538/content - Tom 1
http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/4860/edition/4539/content - Tom 2
Tekst źródła (fragment):
Strój nasz nie różnił się niczem od stroju przestępców cywilnych. Cały zaś zdradzał smutną właściwość administracji w państwie rosyjskiem, bezbrzeżną kradzież na wszelkich domostwach. Do średniej ówczesnej tuszy mojej i niezbyt wielkiego wzrostu nie zdołano dobrać stosownych rozmiarów sukmany. Rękawy były za wąskie i krótkie, świta tak szczupła, że się zapiąć nie dawała, a czapki tak ciasne, że się żadna mojej głowy trzymać nie chciała. […]
Patria składała się z pięćdziesięciu kilku kryminalistów i trzech nas więźniów stanu […]. Szliśmy z więzienia […] wśród licznej publiczności, bliskich, życzliwych, a w znacznej części ciekawych. Na wszystkich wszakże, nawet na obojętnych twarzach, malowało się współczucie. To nas rozrzewniło i podtrzymało w chwili tak ciężkiej, jaką było opuszczenie kraju nie wiadomo na jak długo, może nawet na zawsze!
Słowniczek pojęć:
Wacław Lasocki – polski lekarz, społecznik, bibliofil, uczestnik powstania styczniowego, sybirak. Więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wac%C5%82aw_Lasocki_(lekarz)
Partia – Grupa
Więzień stanu – inaczej więzień polityczny; osoba skazana za swą działalność, np. powstańczą, buntowniczą.
Powstanie styczniowe – https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_styczniowe
Sybir – azjatycka część Rosji, gdzie zsyłani byli przestępcy. Z Królestwa Polskiego największą ilość ludzi zesłano na Syberię po powstaniach.
Pytania do źródła
Pytania do uczniów szkoły średniej:
1. W jaki sposób ubrani byli skazańcy? Czy posiadali ubrania odpowiednie do czekającej ich podróży? Jaką rolę w tym miała administracja rosyjska?
2. Jaki stosunek miał autor do więźniów innej kategorii niż on sam? Czy jego status różnił się od statusu innych więźniów? Przytocz fragment, w którym zawiera się odpowiedź na to pytanie.
3. Co mogło podtrzymywać na duchu skazańców, wysyłanych na Syberię? Jakie emocje nimi targały? Czy wszyscy więźniowie mieli takie same prawa?
4. Kto najczęściej trafiał na Syberię na ciężkie roboty? Która kategoria więźniów w oczach administracji rosyjskiej była najbardziej niebezpieczna?
5. Jakie były przyczyny wybuchu powstania styczniowego?
6. Czym w świadomości Polaków była Syberia? Co symbolizowała? Jakie miała znaczenie dla Polaków żyjących pod zaborami?
Wskazówki:
Odpowiadając na pytania warto pamiętać, że Wacław Lasocki wywodził się z rodziny szlacheckiej, a więc miał więcej możliwości i przywilejów w podróży na zesłanie, jak również tam, na miejscu. Na Syberię jechał nie sam, ale z żoną, która podjęła decyzję o udaniu się z mężem na zesłanie. Na miejscu natomiast, jak pisał w jednym z fragmentów swoich Wspomnień, można było opłacić kogoś, kto wykonywał ciężką pracę w warzelni soli, gdzie był zesłany Lasocki, za samego zesłańca. Należało więc mieć wystarczającą ilość pieniędzy, aby można było na Syberii żyć całkiem wygodnie. Lasocki zresztą, miał w Usolu swój dom, a jako lekarz z wykształcenia nie mógł narzekać na brak pracy. Sam jednak uważał się za lepszego od więźniów kryminalnych, będąc więźniem stanu, więźniem politycznym, jak określano często najwyższych w hierarchii powstańców i dowódców powstania.
Warto również pamiętać, którzy przestępcy byli największym zagrożeniem dla stabilności Imperium Rosyjskiego. Kryminaliści występowali w społeczeństwie zawsze, jednak to buntownicy byli największym z zagrożeń.
Sybir od zawsze kojarzony był z zaborami, następnie z walką o wolność oraz cierpieniem narodu.
Najważniejsze cezury:
22 stycznia 1863 – wybuch powstania styczniowego
2 września 1863 – rozpoczęcie przez Lasockiego podróży na Syberię
2 października 1865 – dotarcie Lasockiego na miejsce zesłania – do Usola
Literatura pomocnicza:
Kaczyńska E., Syberia, największe więzienie świata (1815 - 1914), Warszawa 1991.
Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kraków 1928.
Beer D., Dom umarłych. Syberyjska katorga w czasach carów, Warszawa 2018.
Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 2024.
Plik do pobrania: Droga na Syberię
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Łukasz Wołczyk