Opis źródła:
Polska Kronika Filmowa (PKF) była cotygodniowym pasmem emitowanym w kinach i w telewizji w latach 1944-1994. Jej zadaniem było dokumentowanie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski Ludowej i jej życia politycznego, społecznego oraz gospodarczego. Jednocześnie była ona ważnym instrumentem propagandowym, szczególnie w okresie stalinowskim (1944-1956). Zwłaszcza w okresie stalinowskim wykorzystywano ją do budowania negatywnego obrazu świata zachodniego. Sporadycznie na jej łamach wyświetlano także materiały pochodzące z kronik zagranicznych, w tym z krajów kapitalistycznych.
Miejsce przechowywania:
Repozytorium Filmoteki Narodowej
Źródło:
PKF
17/53: Operator was podpatrzył
http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/7499
Słowniczek pojęć:
Bikiniarze – subkultura młodzieżowa funkcjonująca w Polsce w latach pięćdziesiątych. Jedną z jej cech charakterystycznych była fascynacją muzyką jazzową i innymi elementami kultury krajów kapitalistycznych.
Bumelanci – w języku propagandy określano tak osoby uchylające się od obowiązku pracy.
Zetempowcy – działacze Związku Młodzieży Polskiej, kontrolowanej przez władze ogólnopolskiej organizacji młodzieżowej.
Pytania do źródła:
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy)
1.W jaki sposób twórcy materiału usiłowali obrzydzić obraz „bikiniarzy” w oczach zwykłych obywateli? Podaj przykład.
2.Wskaż, że materiał był elementem propagandy antyzachodniej.
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto
1.Co twórcy materiału przeciwstawiali subkulturze „bikiniarzy”?
2.Czy w materiale odnajdujemy wezwania do aktywnego zwalczania przedstawionej w nim subkultury?
Wskazówki:
Kronika, która ma częściowo charakter humorystyczny, przedstawia zafascynowanych Zachodem przedstawicieli subkultury „bikiniarzy” jako chuliganów łamiących normy społeczne (nieprzepisowe jeżdżenie tramwajem) i moralne (noszenie krawatów z nagimi kobietami). W ten sposób, bez powoływania się na argumenty stricte politycznej, usiłowano obrzydzić jej przedstawicieli „przeciętnemu odbiorcy” ukazując przy okazji „zgniliznę” kultury krajów kapitalistycznej i różne jej elementy, takie jak ekscentryczna jak na owe czasy moda. Kontrast dla sposobu prowadzenia się „bikiniarzy i bumelantów” stanowią różne sankcjonowane przez władze elementy działalności młodzieżowej – udział w ruchu stachanowskim (wykonywanie planów produkcyjnych) i aktywność w Związku Młodzieży Polskiej. Przedstawiona pod koniec filmu zabawa, na której zetempowcy obrzucają człowieka przebranego za „bikiniarza” piłkami, jest wezwaniem do zaangażowania w potępianie ludzi odrzucających normy narzucane przez władze.
Literatura pomocnicza:
Chłopek M., Bikinarze. Pierwsza polska subkultura, Warszawa 2005.
Cieśliński M., Piękniej niż w życiu. Polska Kronika Filmowa 1944–1994, Warszawa 2006.
Kolorowe ptaki komunizmu. Propagandowy obraz bikiniarzy w Polsce stalinowskiej, online: https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/propaganda/69828,Kolorowe-ptaki-komunizmu-Propagandowy-obraz-bikiniarzy-w-Polsce-stalinowskiej.html
Zblewski Z., Leksykon PRL-u, Kraków 2000.
Zblewski Z., Dudek A., Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu, Warszawa 2008.
Najważniejsze cezury:
1944 – 1956 – okres stalinowski w historii Polski Ludowej
Kwiecień 1953 – czas emisji materiału.
Plik do pobrania: Operator was podpatrzył!
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Arkadiusz Siwko