Opis źródła:
Zestawienie wydatków poniesionych na podróż edukacyjną młodego podkomorzyca inowłocławskiego Jana Tuczyńskiego z 1656 r. W latach 1654–1656 młody szlachcic Jan Tuczyński odbył pod opieką guwernera księdza Jana Kazimierza Steczewicza podróż edukacyjną, jej głównym celem był Ingolstad w Bawarii, gdzie młodzieniec studiował filozofię w kolegium jezuitów. Podróżni odwiedzili również Augsburg, Ratyzbonę i Pragę, a za organizację i finansowanie wyprawy odpowiadała matka młodego Jana, podkomorzyna inowłocławska Marianna Tuczyńska. Po powrocie z podróży ksiądz Steczewicz sporządził zestawienie poniesionych podczas podróży kosztów z podziałem na typy wydatków edukacyjnych.
Miejsce wydania:
A.Danysz, Młodzi Tuczyńscy w kolegium jezuickim w Ingolstacie w latach 1654–1659: obraz z dziejów wychowania w Polsce, Poznań 1899, s. 22–23.
Miejsce przechowywania źródła:
Źródło wydane przez Antoniego Danysza we fragmentach obecnie zaginione, znajdowało się w zbiorach Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (rkps 451).
Tekst źródła:
„Mistrzowie wszyscy kosztują 81 zł 11 gr
Książki z oprawą, teki z papierem i z przepisanymi kartami de Carolo Magno [o Karolu Wielkim] 184 zł
Szaty generalne wszystkie kosztują 371 zł 7 gr
Drogi wszystkie z furmanami 536 zł
Listy wszystkie tak do nas jak i od nas dane 58 zł 12 gr
Bankiety wszystkie z rekreacjami 200 zł 27 gr
Podarunki tak w drogach, jako też tym, co godnego do widzenia pokazowali, za to też w domu rachując przy tem statuę błogosławionego Kostki 406 zł 2 gr
Ubogim różnym tak studentom suplikującym, jako i zakonnikom i innym 40 zł 6 gr
Za napój dla gości różnych tak podczas rektorstwa, jak i innych czasów 109 zł
Na różne ofiary w kościołach i na procesjach 18 zł 11 gr
Gospoda z praską rezydencją przez 3 miesiące czyni 2322 zł 14 gr
Długi Jegomości czynią 128 zł 20 gr
Rektorstwo ze wszystkim czyni 1110 zł
Rzemieślnicy, jako krawcy, szewcy 132 zł 3 gr
Czeladź wszystka 1190 zł
Różne rozchody czynią 27 zł 3 gr”
Słowniczek pojęć:
Mistrzowie – nauczyciele.
Błogosławiony Kostka – Stanisław Kostka (1550–1568), polski jezuita, święty, beatyfikowany w 1606 r., kanonizowany w 1726 r.
Suplikować – prosić, błagać.
Pytania do źródła.
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
1.Jakie koszty ponoszono w związku z zagraniczną edukacją w połowie XVII wieku? Opisz kategorie wydatków.
2.Jak w świetle przedstawionego źródła wyglądała edukacja i życie codzienne w kolegiach jezuickich w połowie XVII wieku?
3.Gdzie w tekście znajduje się odniesienie do jezuitów i kultu świętych jezuickich?
4.Które kolegia na ziemiach Rzeczypospolitej należały do największych?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto:
1.Jak w XVII w. wyglądała sieć kolegiów jezuickich na ziemiach Rzeczypospolitej?
Literatura pomocnicza:
Brzustowicz G.J., Genealogia Tuczyńskich de Wedel, część 2 (XVII – pocz. XVIII w.), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 13, 2006, s. 93–107.
Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.
Czaplewski P., Polacy na studyach w Ingolsztacie, Poznań 1914.
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/82165/edition/98367?language=pl
Kucharski A., Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.
Markiewicz A., Dykcjonarz, lutnia i koronki. Zagraniczna podróż edukacyjna Franciszka Cetnera (1693–1696), Warszawa 2022.
Markiewicz A., Peregrinationes Jablonovianae. Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego, Warszawa 2011.
Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Warszawa 2022.
Tygielski W., „Kupca do wekseltów i korespondencyi listownej zjednawszy”. Usługi bankowe w kontekście organizacji i finansowania nowożytnych podróży po Europie, „Barok” 17 (2010), s. 31–49.
Tygielski W., Na cóż te koszta i trudy? W jakim celu w XVII wieku wysyłano młodzież szlachecką na zagraniczne studia?, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 50 (2006), s. 141–156.
Ziober A., Podróże edukacyjne elit Rzeczypospolitej do Rzeszy Niemieckiej w pierwszej połowie XVII wieku. przypadki wybranych przedstawicieli rodu Sapiehów, „Res Historica”, 56, 2023, s. 181–203.
Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica: studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.
Najważniejsze cezury:
Rok 1656 r. to pierwsze miesiące wojny polsko-szwedzkiej (potop szwedzki), na ziemiach Rzeczypospolitej doszło do licznych walk i bitew (między innymi bitwy pod Gołębiem, Prostkami, Warszawą). W dniu 1 kwietnia 1656 r. król Jana Kazimierz w katedrze pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie złożył uroczyste śluby. W dniu 3 listopada podpisano rozejm w Niemieży koło Wilna między Rzeczypospolitą a Moskwą. W dniu 10 grudnia 1656 r. podpisano traktat w Radnot między Karolem X Gustawem i Jerzym II Rakoczym.
Plik do pobrania: Zestawienie wydatków poniesionych na podróż edukacyjną Jana Tuczyńskiego z 1656 r.
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Anna Markiewicz