Opis źródła:
XVII-wieczne testamenty są niezwykle cennym źródłem historycznym, które dostarczają wielu informacji na temat życia społecznego, ekonomicznego, religijnego i kulturowego tamtego okresu. Dokumenty te pozwalają na rekonstrukcję struktur rodzinnych oraz więzi pokrewieństwa, ujawniając role i pozycje kobiet w społeczeństwie. Pod względem ekonomicznym, testamenty dokumentują majątki i posiadłości, od ziemi, przez budynki, aż po przedmioty codziennego użytku. Religijne zapisy w testamentach odzwierciedlają pobożność i praktyki religijne ówczesnych ludzi, często zawierając darowizny na rzecz kościołów i klasztorów. Przekonania i obyczaje związane ze śmiercią, opisane w tych dokumentach, ukazują również różnorodne praktyki pogrzebowe. Testament Anny Nawskiej stanowi dobry przykład.
Miejsce wydania:
Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, oprac. i wyd. J. Kowalkowski, W. Nowosad, Warszawa 2013, s. 96.
Tekst źródła
Testament Anny Nawskiej
[Żukówko], 21 II 1618
Ja, Anna Nawska w domu wuja swego, szlachetnego Pana Macieja Żukowskiego, będąc od Pana Boga nawiedzona na zdrowiu swoim, ale na rozumie i umyśle dobrze zdrowa, nieprzymuszona, ani namówiona, ani jakim błędem zwiedzona, testament i wolę swoją ostateczną dobrowolnie uczyniła w ten sposób. Naprzód dług ten wszystek, który jest u Pana Jana Przywickiego leguję Jasiowi, bratu swemu wujecznemu, na naukę temuż leguję dwa kotły. Item skrzynię i to wszystko, co się w skrzyni znajdzie i posag wszystek, który mojej matce miał
być wydany, leguję dzieciom, a krewnym swoim, Pana Macieja Żukowskiego, wuja mego, względem tego, że Pan wuj około mnie wielką pracę i staranie, także kosztunki podejmuje. A z tego jeśliże mię Pan Bóg powoła z tego świata, powinien mi Pan wuj pogrzeb krześcijański wyprawić, a do kościoła parchowskiego dać mr. 4. A po mojej śmierci brat mój własny, ani żaden inszy przyjaciel nie ma się nic dopominać, ponieważ też ja po ojcu moim nic nie wzięła, przy bracie wszystko zostało i wszytkie prawo umarzam wiecznymi czasy i z tym umieram. Przy którym uczynieniu tego jej testamentu byli ludzie zacni, szlachetni i wiary godni i zeznania powinni, gdzieby była potrzeba, jako naprzód Pan Piotr Pyrcha, Pan Walenty Wytk Chośniczki, Pan Jan Kętrzyński, ks. Wojciech, pleban parchowski, Christophorus Wyszocki M[inisterialis] G[eneralis] R[egni].
Co dla lepszej wiary, mocy i ważności tego testamentu pieczęcie przyłożyli i rękami podpisali.
(–) Albertus Geritus parochus parchoviensis
(–) Peter Pyrche
Pytania do źródła.
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
1. Co miało się stać z majątkiem Anny Nawskiej po jej śmierci według testamentu?
2. Czego można dowiedzieć się o Annie Nawskiej na podstawie testamentu?
3. Jakie były procedury prawne związane ze sporządzeniem testamentu w XVII wieku?
4. Jakie były zalecenia testatorki w kwestii organizacji pogrzebu?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony):
1. Jakie były powiązania rodzinne Anny Nawskiej według testamentu?
2. Dlaczego Anna Nawska sporządziła swój testament w domu wuja, Macieja Żukowskiego?
3. Czego o rodzinnych relacjach można dowiedzieć się z testamentu?
4. Jakie znaczenie miały testamenty w kontekście społecznym i ekonomicznym XVII-wiecznych Prusach?
Słowniczek pojęć:
Kosztunek - poświęcenie
Legować – zapisać w testamencie
Plik do pobrania: Testament Anny Nawskiej
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord – Joanna Kunigielis