Opis źródła:
Manifest przeciw sejmikowi deputackiemu 7 II 1763. Na sejmikach deputackich poszczególnych ziem wybierano deputatów, którzy pełnili rolę sędziów Trybunału Głównego. W czasach Augusta III, kiedy prawie wszystkie sejmy zostały zerwane, Trybunał przejął częściowo ich rolę, pełnił więc też funkcje polityczne. W związku z tym funkcja deputatów zyskała na znaczeniu, a ich wybór powodował spory między liderami politycznymi. W wyniku dochodziło do zrywania sejmików za pomocą manifestów. Oznaczało to unieważnienie wszelkich czynności sejmiku, choć czasem udawało się zignorować protesty. Przeważnie względy formalne były tylko pretekstem, a faktyczną przyczyny zerwania sejmiku miały charakter polityczny.
Miejsca wydania:
Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733-1795, wyd. M. Jusupović, Warszawa 2019.
Miejsce przechowywania oryginału źródła.
Państwowe Historyczne Archiwum Białorusi w Mińsku, 1711, 1, 49, k. 891-891v
Tekst źródła:
Dnia 7 februaryi 1763 anno w Kownie niżej podpisani rękoma naszemi solenny zanosimy manifest contra actum dzisiejszego szejmiku powiatu kowieńskiego i obraniu się na nim gwałtownie na deputacją wielmożnych ichmość panów Łopacińskiego, pisarza skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego i Bohusza, miecznika województwa wileńskiego w pokrzywdzeniu głosów wolnych szlacheckich, iż ichmościowie arbitrarie nie majacy zasług i posesyi w tym powiecie, nie zjednawszy afektów braci, ultro przez promocją gwałtowną wdarłszy się, nie dozwoliwszy własnym tego powiatu obywatelom myśli i chęci swoich oświadczenia, z wyraźnym prawa przestępstwem funkcją ogarnęli, jako to jest więc z poniżeniem wolności, z wzgardą praw i obrazą patryotów, tak nie mogąc znieść tego despotycznego postępku, które in loco sejmikowania czyniliśmy publice, opozycję też samą i w tym manifeście oświadczamy, nie pozwalając ullatenus na tę do deputacyi elekcją i solennie protestujemy się.
Datum ut supra.
Andrzej Middelton, kapitan Jego Królewskiej Mości; Antoni Giesztor; Antoni Gemblicki; Adam Ligęza; Franciszek Paszkowski, podczaszy.
Słowniczek pojęć.
Anno - roku
Arbitrarie – arbitralnie, despotycznie
contra actum – przeciw działaniu
Datum ut supra – datowane jak wyżej
Februaryi - luty
in loco – w miejscu
posesyi - majątku
publice – publicznie
promocja - poparcie
ullatenus – pod żadnym pozorem
ultro – poza tym
Pytania do źródła.
Pytania do uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
1. Kogo wybierano na sejmiku?
2. Jakie przyczyny protestu wymienili uczestnicy sejmiku?
Pytania do uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony):
1. Jakie warunki musieli spełniać kandydaci na deputatów?
2. Jakie prawa mieli uczestnicy sejmiku?
3. Jakie warunki musiał spełniać manifest, aby był ważny?
Wskazówki:
Szlachta wpisywała do manifestu formalne przyczyny zerwania sejmiku, jak brak majątku kandydatów w danym powiecie, zignorowanie opinii uczestników sejmiku, niewłaściwe miejsce obrad, czy nieodpowiedni dyrektor sejmiku. Faktycznie jednak obstrukcja powodowana była przeważnie przez spory polityczne i rywalizację partyjną. Manifest mogła wnieść dowolna liczba uczestników sejmiku, od jednego do kilkudziesięciu. Czasem jednak udawało się ich przekonać do rezygnacji z protestu lub zignorować go.
Literatura pomocnicza:
Konopczyński W. Liberum veto, Kraków 2002.
Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczpospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.
Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczpospolitej w latach 1569-1763, Warszawa 2002.
Najważniejsze cezury:
1582 – utworzenie Trybunału Głównego
1764 – zakaz zrywania sejmików
Plik do pobrania: Manifest przeciw sejmikowi deputackiemu 7 II 1763
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Monika Jusupović