Portret Maksymiliana Franciszka Ossolińskiego z synami przechowywany w zbiorach malarstwa Zamku Królewskiego w Warszawie. Przedstawienie było uznawane wcześniej za portret kasztelana czerskiego i wojewody podlaskiego Zbigniewa Ossolińskiego (1612–1675) z synami Jerzym, Jakubem i Maksymilianem. Detale drobiazgowo przedstawionych strojów wykluczają jednak taką datację i wskazują na późniejszy okres powstania portretu, najprawdopodobniej portretowany mężczyzna to syn Zbigniewa, łowczy podlaski Maksymilian Franciszek Ossoliński (ok. 1635–1703) z trzema synami – Michałem, Franciszkiem Maksymilianem i Janem Stanisławem. Portret pochodzi z galerii rodowej Ossolińskich w pałacu w Sterdyni.
Miejsce przechowywania źródła:
Zamek Królewski w Warszawie, nr inw. ZKW 4925
https://kolekcja.zamek-krolewski.pl/obiekt-15597-maksymilian-franciszek-ossolinski-z-synami
Tekst źródła:
Słowniczek pojęć:
Delia – dawny męski ubiór męski, szata z szerokimi rękawami podbita futrem, noszona w XVI i w 1. połowie XVII wieku, zapinana na guzy lub pętlice.
Kontusz – staropolski wierzchni strój męski, wierzchni kaftan, długa suknia zapinana z przodu, z rozciętymi rękawami – zwisały one luźno lub były zarzucane na plecy. Przyjął się na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 30. XVII wieku i szybko rozpowszechnił.
Żupan – staropolski ubiór męski, o kroju długiej sukni zapinanej na guziki, ze stójką i wąskimi rękawami.
Od połowy XVII w. żupan noszony pod kontuszem stanowił szlachecki ubiór narodowy.
Pytania do źródła.
Pytania dla uczniów szkoły podstawowej i uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
1.W jaki sposób przedstawiono dzieci na portrecie Ossolińskich?
2.Opisz elementy strojów noszonych przez Ossolińskiego i jego synów.
3.Wymień inne znane portrety typu sarmackiego z XVII wieku.
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony): pytania dla poziomu podstawowego, a ponadto:
1.Galerie portretowe jakich rodzin powstawały w XVII i XVIII wieku? Wymień przykłady.
2.Porównaj sposób, w jaki zostali sportretowani synowie Maksymiliana Ossolińskiego z portretem Elżbiety Mniszchówny autorstwa Marcello Bacciarellego. Jak zmieniała się pozycja i sposób przedstawiania dziecka w XVII i XVIII wieku?
Literatura pomocnicza:
Małachowicz H., Cztery portrety z galerii Ossolińskich w Sterdyni, „Kronika Zamkowa”, 1-2, 57-58, 2009, s. 53–63.
Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portrety osobistości dawnej Rzeczypospolitej 1576–1763, red. J. Malinowski, Warszawa 1993, s. 362, nr 184.
Ryszkiewicz A., Polski portret zbiorowy, Wrocław-Warszawa 1961, s. 45–46.
Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska-Łuczak K., Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od VI do XVIII wieku, Warszawa 2011, s. 62, 86.
Dziecko w malarstwie od XVI do końca XIX wieku ze zbiorów polskich, Warszawa 2004, s. 350–351.
Portret polski XVII i XVIII wieku. Katalog wystawy, oprac. J. Ruszczycówna, Warszawa 1977, s. 37–38.
Kałamajska-Saeed M., Genealogia przez obrazy. Barokowa ikonografia rodu Sapiehów na tle staropolskich galerii portretowych, Warszawa 2006.
Sieradzka A., Tysiąc lat ubiorów w Polsce, Warszawa 2003.
Turnau I., Ubiór narodowy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1991.
Ubiory na dworze króla Jana III Sobieskiego, Warszawa 2016.
Drążkowska A., Odzież dziecięca w Polsce w XVII i XVIII wieku, Toruń 2007.
Najważniejsze cezury:
Lata 1670–1680, w których powstał portret to ostatnie lata panowania Jana II Kazimierza Wazy i początek rządów Jana III Sobieskiego. W tym okresie toczyły się walki między Rzeczypospolitą a Imperium Osmańskim, w trakcie których w 1673 wojska polskie dowodzone przez ówczesnego hetmana wielkiego koronnego zwyciężyły wojska tureckie pod twierdzą w Chocimiu.
Plik do pobrania: Portret Maksymiliana Franciszka Ossolińskiego z synami
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord: Anna Markiewicz