Opis źródła:
Kampania smoleńska 1633-1634 była kluczowym epizodem wojny smoleńskiej między Rzecząpospolitą Obojga Narodów a Carstwem Rosyjskim. W 1632 roku, korzystając z trudnej sytuacji wewnętrznej w Polsce po śmierci króla Zygmunta III Wazy, Rosjanie pod wodzą Michaiła Szeina rozpoczęli oblężenie Smoleńska, strategicznie ważnego miasta na pograniczu.
Oblężenie trwało od października 1632 do października 1633 roku. W międzyczasie na tron polski wstąpił Władysław IV Waza, który zorganizował odsiecz dla oblężonego miasta. Fragment pamiętnika Albrechta Radziwiłła opisuje kluczowy dla tej kampanii dzień.
Miejsce wydania:
Poznań
Miejsce przechowywania oryginału źródła:
PAN Biblioteka Kórnicka
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/121317/edition/134073/content
Tekst źródła:
Przybył tego 20 dzień lutego [1634], sromotny nieprzyjacielowi, naszym zaś wielce chwalebny i pamiętny, którego Sehin wszystkimi swoimi pod nogi królewskie upadł. Trzydzieści chorągwi o ziemię rzucono. Wszyscy ku ziemi się nachylając, królowi się kłaniali. Król zwycięzca na koniu, siedząc z obu stron senatem i żołnierzem otoczony. Odbierał poddaństwo. Około południa porządkiem poczęło wychodzić wojsko; szereg aż ku wieczorowi ledwo się zakończył. Kilka chorągwi naszych dla bezpieczeństwa, przydano 9 tysiącom Moskwy. O dziwna Opatrzności! Nieprzyjaciele w dwójnasób od naszych liczniejsi, małej garstce naszych i to pracami strudzonych, głodem zmorzonych, karki swoje naginali
Następującego dnia była rewizja szańców i amunicji, z których wzięto jest dziwnej wielkości dział 15, innych mniejszych na 50; i dalej prochów, żywności niezmierna liczba. Powiadają, że król do znaczniejszych niektórych Moskalów te słowa powiedział: na co szukać większych cudów, azali to nie za cud ma być poczytano, że król polski we 3.000 obległ 20.000 i ich do poddania przymusił? Z dział wziętych król na tryumf i na dziękczynienie Panu Bogu za takie dzieło prawicy jego, bić kazał; co też i z wałów smoleńskich uczyniono. A do tego król ślubem się obowiązywał dać lampę srebrna tysiąc złotych kosztującą do kościoła ojców Dominikanów w Smoleńsku, i tamże unia na zawsze konserwować, gdzie schizma wiarołomna pyszne karki nachylać musiała. Wnet ta nowina po królestwie rozniesiona, wszystkich radością, kościoły dziękczynieniem Panu Bogu napełniła.
Kroi bawił się w Smoleńsku aż do końca tego miesiąca miewając częste konfereneye i radę, coby miał dalej czynić. Ale że minie przysłano stamtąd dyaryusza, kontentować nie musze tem, com z podania ustnego słyszał.
Pytania do źródła.
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom podstawowy):
1. Kto był królem Polski w czasie opisanych wydarzeń? Jakie miały miejsce jego działania w opisywanym zdobyciu?
2. Jakie taktyki wojskowe zostały zastosowane przez żołnierzy polskich, aby pokonać liczniejszego przeciwnika? Jakie czynniki mogły przyczynić się do ich zwycięstwa?
3. Jakie znaczenie miała rewizja szańców i amunicji dla dalszych działań wojskowych? Co można wywnioskować z opisanej ilości zdobytej amunicji?
4. Jak zwycięstwo w bitwie wpłynęło na morale?
5. Jaką rolę odgrywa religia w opisywanych wydarzeniach? W jaki sposób król zamierzał podziękować Bogu za zwycięstwo?
Pytania dla uczniów szkoły średniej (poziom rozszerzony):
1. W jakim kontekście historycznym rozgrywają się opisywane wydarzenia? Jakie są główne wątki konfliktu dotyczącego oblegania Smoleńska?
2. Kto jest główną postacią opisaną w tekście i jaką rolę odegrał w kontekście zwycięstwa nad Moskwą?
3. Jak narracja odzwierciedla ówczesne podejście do wojny i religii?
4. Jakie cele strategiczne miała Rzeczpospolita w czasie kampanii smoleńskiej?
Słowniczek pojęć:
Albrecht Stanisław Radziwiłł (1593-1656) był polskim magnatem, politykiem i wojskowym z rodu Radziwiłłów, jednej z najpotężniejszych rodzin szlacheckich w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pełnił wiele ważnych funkcji, w tym kanclerza wielkiego litewskiego. Znany był z lojalności wobec króla i działań na rzecz umocnienia pozycji Rzeczypospolitej. Brał aktywny udział w życiu politycznym i wojskowym kraju, wspierając działania przeciwko najazdom tatarskim i powstaniu Chmielnickiego. Jego działalność miała istotny wpływ na politykę litewską i całą Rzeczpospolitą w okresie XVII wieku.
Michaił Borysowicz Szein (ok. 1585-1634) był rosyjskim dowódcą wojskowym, znanym z udziału w wojnę polsko-rosyjską (1609-1618) oraz wojnie smoleńskiej (1632-1634). W czasie wojny polsko-rosyjskiej brał udział w obronie Smoleńska przed wojskami polskimi w latach 1609-1611. Jako jeden z głównych dowódców wojny smoleńskiej, dowodził oblężeniem Smoleńska w latach 1632-1633, które zakończyło się niepowodzeniem i kapitulacją jego wojsk. Po klęsce został uwięziony i stracony na rozkaz cara Michała I Romanowa.
Literatura pomocnicza:
Studia z dziejów stosunków Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim w XVI–XVII wieku, red. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze–Tarnowskie Góry 2013
Plik do pobrania: Fragment pamiętnika Albrechta Radziwiłła dotyczący kampanii smoleńskiej
Imię i nazwisko osoby opracowującej rekord – Joanna Kunigielis